Θα υπάρχει το ΝΑΤΟ τα επόμενα χρόνια;
Τον θάνατο του ΝΑΤΟ προεξοφλεί με άρθρο της η έγκριτη αμερικανική εφημερίδα The Hill…
Μάλιστα, φτάνει στο σημείο να αναφέρει πως το Σύμφωνο δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του σύγχρονου πολυπολικού κόσμου, που χρειάζεται ταχύτητα και ευελιξία, και γι’ αυτό τον λόγο είναι θνησιγενές.
«Όχι μόνο δεν θα κλείσει τα 100 χρόνια, αλλά δεν θα υπάρχει την επόμενη πενταετία» επισημαίνει ο αρθρογράφος της The Hill.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο Andrew Lantham, «Οι παγκόσμιοι ηγέτες "κατέβηκαν" στην Ουάσιγκτον για να γιορτάσουν την ιστορική 75η επέτειο του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου».
Αναμφίβολα, η περίσταση περιλαμβάνει ατελείωτους προβληματισμούς σχετικά με τις επιτυχίες του ΝΑΤΟ τα τελευταία τρία τέταρτα του αιώνα, που θα ξεπεραστούν μόνο από τις απεριόριστες εκφράσεις πίστης για το μέλλον της Συμμαχίας.
Περισσότεροι από ένας συμμετέχοντες σίγουρα υποστήριξαν και θα υποστηρίξουν ότι το ΝΑΤΟ είναι απαραίτητο, ενώ θα μιλάνε με λαμπερούς όρους για όλα τα καλά πράγματα που θα επιτύχει η Συμμαχία τα επόμενα 75 χρόνια.
Και σε διόλου ευκαταφρόνητο βαθμό, φυσικά, αυτό το χτύπημα στην πλάτη είναι δικαιολογημένο.
Εάν επιχειρούσαμε να αξιολογήσουμε τις επιδόσεις του ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό με ποιον τρόπο η Συμμαχία επέτυχε τον ιδρυτικό σκοπό της.
Βέβαια, η σοβιετική απειλή περιορίστηκε, η Δυτική Γερμανία ενσωματώθηκε στο σύστημα της δυτικής συμμαχίας και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμειναν βαθιά αφοσιωμένες στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Ωστόσο, όπως υποστήριξε η συνάδελφός μου στο think tank Defense Priorities Jennifer Kavanagh σε πρόσφατο διαδικτυακό σεμινάριο, η επιτυχία του ΝΑΤΟ σε ό,τι αφορά την επίτευξη των αρχικών του στόχων έσπειρε τους σπόρους της μελλοντικής παρακμής του.
Η σοβιετική απειλή, η οποία χρησίμευε ως ενωτική δύναμη για τη Συμμαχία, έληξε εδώ και πολύ καιρό.
Τα μέλη του ΝΑΤΟ, έχοντας συμμετάσχει στην ομάδα που «κέρδισε» τον Ψυχρό Πόλεμο, απώλεσαν μεγάλο μέρος της αποφασιστικότητάς τους να διατηρήσουν ισχυρές τις στρατιωτικές ικανότητές τους, συνεισφέροντας το δίκαιο μερίδιό τους στη συλλογική άμυνα - ακόμα και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Επιπλέον, η επιτυχία στο «να κρατήσει τους Γερμανούς κάτω» είχε απρόβλεπτες συνέπειες.
Μια αποστρατιωτικοποιημένη Γερμανία ήταν απαραίτητη για την πρόληψη τυχόν νέας γερμανικής απειλής μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ωστόσο, αυτό σήμαινε ότι μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις αφοπλίστηκε ουσιαστικά.
Αλλά, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και εξής, η ένταξη της Γερμανίας στο ΝΑΤΟ τής έδωσε ελάχιστα κίνητρα να δαπανήσει για την άμυνα.
Αυτή η έλλειψη ισχυρών στρατιωτικών δυνατοτήτων από έναν βασικό μόχλο έχει δημιουργήσει ένα κενό στη συνολική αμυντική στάση του ευρωπαϊκού ΝΑΤΟ - κάτι που έχει γίνει ολοφάνερα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Τέλος, η στρατηγική της «διατήρησης των Αμερικανών μέσα» είχε ως αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να επωμιστούν ένα δυσανάλογο μερίδιο του οικονομικού και στρατιωτικού βάρους του ΝΑΤΟ.
Παρότι οι ΗΠΑ ήταν πρόθυμες να παίξουν αυτόν τον ρόλο, η έγερση νέων προκλήσεων μπορεί να οδηγήσει σε επανεκτίμηση των προτεραιοτήτων ασφαλείας τους.
Οι συνεχιζόμενες ανισορροπίες σε ό,τι αφορά τον επιμερισμό των βαρών έχουν από καιρό διαταράξει τη σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους και απειλούν να υπονομεύσουν τη δέσμευση της Αμερικής στο ΝΑΤΟ.
Συνολικά, αυτές οι προκλήσεις ρίχνουν μια μεγάλη σκιά στο μέλλον της Ατλαντικής Συμμαχίας, επισημαίνει η The Hill.
Αλλαγή εστίασης
Οι ΗΠΑ, ο ακρογωνιαίος λίθος του ΝΑΤΟ, επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στην άνοδο της Κίνας και στις περίπλοκες προκλήσεις ασφαλείας της περιοχής Ινδο-Ειρηνικού.
Αυτή η αλλαγή της εστίασης θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένη δέσμευση των Αμερικανών στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, επιβαρύνοντας περαιτέρω τη συνοχή της Συμμαχίας.
Από μόνες τους, αυτές οι προκλήσεις θα μπορούσαν κάλλιστα να αποδειχθούν μοιραίες για το ΝΑΤΟ.
Αλλά, η αναπόφευκτη κατάρρευση της Συμμαχίας έχει ακόμη βαθύτερες ρίζες – ρίζες που έχουν να κάνουν με τη μετατόπιση της πολικότητας την τελευταία δεκαετία περίπου.
Το ΝΑΤΟ σχεδιάστηκε για έναν διπολικό κόσμο προκειμένου να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα του ανταγωνισμού υπερδυνάμεων.
Η άκαμπτη δομή της συμμαχίας και η εστίαση στη συλλογική άμυνα ήταν κατάλληλες για την αποτροπή της σοβιετικής επιθετικότητας.
Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, το ΝΑΤΟ προσαρμόστηκε στις νέες πραγματικότητες της λεγόμενης «μονοπολικής στιγμής».
Η απουσία σημαντικού ανταγωνιστή επέτρεψε στις ΗΠΑ να διατηρήσουν την κυρίαρχη θέση τους εντός της Συμμαχίας, και το ΝΑΤΟ μεταμορφώθηκε σε όργανο της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας.
Αλλά η μονοπολική στιγμή έχει οριστικά παρέλθει και έχουμε εισέλθει σε μια νέα γεωπολιτική εποχή - μια εποχή που ορίζεται θεμελιωδώς από την πολυπολικότητα.
Η άνοδος της Κίνας, της ανανεωμένης Ρωσίας, της πιο διεκδικητικής Ινδίας, καθώς επίσης και η άνοδος άλλων περιφερειακών δυνάμεων έχει δημιουργήσει ένα πιο περίπλοκο, χαοτικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον ασφάλειας.
Εν προκειμένω έγκειται το πρόβλημα για το ΝΑΤΟ και τους μαζορέτες του:
Η προσαρμογή της Συμμαχίας στη νέα πολυπολική πραγματικότητα (η ανασυγκρότηση και ο επαναπροσδιορισμός της ώστε να είναι κατάλληλη για τον σκοπό σε έναν «μη ισορροπημένο πολυπολικό κόσμο») είναι πιθανό να αποδειχθεί ίσως αδύνατη και σίγουρα δεν αξίζει τον κόπο.
Γιατί; Επειδή, η άκαμπτη, βασισμένη στη συναίνεση διαδικασία λήψης αποφάσεων του ΝΑΤΟ, σχεδιασμένη για έναν κόσμο με μοναδική απειλή, δεν ταιριάζει στο γρήγορο, δυναμικό περιβάλλον του πολυπολικού κόσμου.
Η άνοδος νέων δυνάμεων με ανταγωνιστικά συμφέροντα καθιστά δύσκολη την επίτευξη συναίνεσης σε μια σειρά ζητημάτων ασφάλειας.
Η εστίαση στη συλλογική άμυνα ενάντια σε έναν μόνο αντίπαλο δεν αντικατοπτρίζει πλέον τις ποικίλες απειλές που αντιμετωπίζει η Συμμαχία.
Απαιτείται μια πιο ευέλικτη προσέγγιση.
Σε αντίθεση με τις αποστεωμένες δομές των επίσημων συμμαχιών, οι ευέλικτες συνεργασίες εργασίας σε συγκεκριμένα θέματα προσφέρουν μεγαλύτερη υπόσχεση.
Τέτοιες συνεργασίες θα επέτρεπαν στις ΗΠΑ να διατηρήσουν την ελευθερία ελιγμών και να δημιουργήσουν ad hoc συνασπισμούς προσαρμοσμένους στην αντιμετώπιση των αναδυόμενων απειλών.
Παραδείγματα όπως το AUKUS, το Quad και διάφοροι περιφερειακοί οργανισμοί ασφάλειας καταδεικνύουν τη δυνατότητα των κρατών να συγκλίνουν γύρω από κοινά συμφέροντα σε συγκεκριμένα θέματα.
Παρότι οι καθιερωμένες συμμαχίες μπορεί να διατηρήσουν έναν περιθωριακό ρόλο σε αυτή τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, η συνάφειά τους πιθανότατα θα μειωθεί.
Το ερώτημα για τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους δεν είναι αν το ΝΑΤΟ μπορεί να σωθεί, αλλά αν θα έπρεπε να σωθεί.
Οι πόροι που αφιερώνονται επί του παρόντος στη διατήρηση μιας δυσκίνητης δομής συμμαχιών θα μπορούσαν να δαπανηθούν για τη δημιουργία μιας πιο ευέλικτης αρχιτεκτονικής ασφάλειας για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
«Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια πιο σπονδυλωτή προσέγγιση για τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, με διαφορετικές χώρες να αναλαμβάνουν την ηγεσία σε διαφορετικά ζητήματα με βάση τις δυνατότητες και τα συμφέροντά τους.
Σημαίνουν όλα αυτά ότι δεν θα γιορτάζουμε την 80ή επέτειο του ΝΑΤΟ σε λίγα χρόνια; Πιθανώς όχι.
Σημαίνει ότι είναι απίθανο να γιορτάσουμε τα εκατό χρόνια της Συμμαχίας το 2049; Χωρίς αμφιβολία» καταλήγει ο Andrew Lantham.
www.bankingnews.gr
Μάλιστα, φτάνει στο σημείο να αναφέρει πως το Σύμφωνο δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του σύγχρονου πολυπολικού κόσμου, που χρειάζεται ταχύτητα και ευελιξία, και γι’ αυτό τον λόγο είναι θνησιγενές.
«Όχι μόνο δεν θα κλείσει τα 100 χρόνια, αλλά δεν θα υπάρχει την επόμενη πενταετία» επισημαίνει ο αρθρογράφος της The Hill.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο Andrew Lantham, «Οι παγκόσμιοι ηγέτες "κατέβηκαν" στην Ουάσιγκτον για να γιορτάσουν την ιστορική 75η επέτειο του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου».
Αναμφίβολα, η περίσταση περιλαμβάνει ατελείωτους προβληματισμούς σχετικά με τις επιτυχίες του ΝΑΤΟ τα τελευταία τρία τέταρτα του αιώνα, που θα ξεπεραστούν μόνο από τις απεριόριστες εκφράσεις πίστης για το μέλλον της Συμμαχίας.
Περισσότεροι από ένας συμμετέχοντες σίγουρα υποστήριξαν και θα υποστηρίξουν ότι το ΝΑΤΟ είναι απαραίτητο, ενώ θα μιλάνε με λαμπερούς όρους για όλα τα καλά πράγματα που θα επιτύχει η Συμμαχία τα επόμενα 75 χρόνια.
Και σε διόλου ευκαταφρόνητο βαθμό, φυσικά, αυτό το χτύπημα στην πλάτη είναι δικαιολογημένο.
Εάν επιχειρούσαμε να αξιολογήσουμε τις επιδόσεις του ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό με ποιον τρόπο η Συμμαχία επέτυχε τον ιδρυτικό σκοπό της.
Βέβαια, η σοβιετική απειλή περιορίστηκε, η Δυτική Γερμανία ενσωματώθηκε στο σύστημα της δυτικής συμμαχίας και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμειναν βαθιά αφοσιωμένες στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Ωστόσο, όπως υποστήριξε η συνάδελφός μου στο think tank Defense Priorities Jennifer Kavanagh σε πρόσφατο διαδικτυακό σεμινάριο, η επιτυχία του ΝΑΤΟ σε ό,τι αφορά την επίτευξη των αρχικών του στόχων έσπειρε τους σπόρους της μελλοντικής παρακμής του.
Η σοβιετική απειλή, η οποία χρησίμευε ως ενωτική δύναμη για τη Συμμαχία, έληξε εδώ και πολύ καιρό.
Τα μέλη του ΝΑΤΟ, έχοντας συμμετάσχει στην ομάδα που «κέρδισε» τον Ψυχρό Πόλεμο, απώλεσαν μεγάλο μέρος της αποφασιστικότητάς τους να διατηρήσουν ισχυρές τις στρατιωτικές ικανότητές τους, συνεισφέροντας το δίκαιο μερίδιό τους στη συλλογική άμυνα - ακόμα και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Επιπλέον, η επιτυχία στο «να κρατήσει τους Γερμανούς κάτω» είχε απρόβλεπτες συνέπειες.
Μια αποστρατιωτικοποιημένη Γερμανία ήταν απαραίτητη για την πρόληψη τυχόν νέας γερμανικής απειλής μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ωστόσο, αυτό σήμαινε ότι μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις αφοπλίστηκε ουσιαστικά.
Αλλά, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και εξής, η ένταξη της Γερμανίας στο ΝΑΤΟ τής έδωσε ελάχιστα κίνητρα να δαπανήσει για την άμυνα.
Αυτή η έλλειψη ισχυρών στρατιωτικών δυνατοτήτων από έναν βασικό μόχλο έχει δημιουργήσει ένα κενό στη συνολική αμυντική στάση του ευρωπαϊκού ΝΑΤΟ - κάτι που έχει γίνει ολοφάνερα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Τέλος, η στρατηγική της «διατήρησης των Αμερικανών μέσα» είχε ως αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να επωμιστούν ένα δυσανάλογο μερίδιο του οικονομικού και στρατιωτικού βάρους του ΝΑΤΟ.
Παρότι οι ΗΠΑ ήταν πρόθυμες να παίξουν αυτόν τον ρόλο, η έγερση νέων προκλήσεων μπορεί να οδηγήσει σε επανεκτίμηση των προτεραιοτήτων ασφαλείας τους.
Οι συνεχιζόμενες ανισορροπίες σε ό,τι αφορά τον επιμερισμό των βαρών έχουν από καιρό διαταράξει τη σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους και απειλούν να υπονομεύσουν τη δέσμευση της Αμερικής στο ΝΑΤΟ.
Συνολικά, αυτές οι προκλήσεις ρίχνουν μια μεγάλη σκιά στο μέλλον της Ατλαντικής Συμμαχίας, επισημαίνει η The Hill.
Αλλαγή εστίασης
Οι ΗΠΑ, ο ακρογωνιαίος λίθος του ΝΑΤΟ, επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στην άνοδο της Κίνας και στις περίπλοκες προκλήσεις ασφαλείας της περιοχής Ινδο-Ειρηνικού.
Αυτή η αλλαγή της εστίασης θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένη δέσμευση των Αμερικανών στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, επιβαρύνοντας περαιτέρω τη συνοχή της Συμμαχίας.
Από μόνες τους, αυτές οι προκλήσεις θα μπορούσαν κάλλιστα να αποδειχθούν μοιραίες για το ΝΑΤΟ.
Αλλά, η αναπόφευκτη κατάρρευση της Συμμαχίας έχει ακόμη βαθύτερες ρίζες – ρίζες που έχουν να κάνουν με τη μετατόπιση της πολικότητας την τελευταία δεκαετία περίπου.
Το ΝΑΤΟ σχεδιάστηκε για έναν διπολικό κόσμο προκειμένου να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα του ανταγωνισμού υπερδυνάμεων.
Η άκαμπτη δομή της συμμαχίας και η εστίαση στη συλλογική άμυνα ήταν κατάλληλες για την αποτροπή της σοβιετικής επιθετικότητας.
Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, το ΝΑΤΟ προσαρμόστηκε στις νέες πραγματικότητες της λεγόμενης «μονοπολικής στιγμής».
Η απουσία σημαντικού ανταγωνιστή επέτρεψε στις ΗΠΑ να διατηρήσουν την κυρίαρχη θέση τους εντός της Συμμαχίας, και το ΝΑΤΟ μεταμορφώθηκε σε όργανο της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας.
Αλλά η μονοπολική στιγμή έχει οριστικά παρέλθει και έχουμε εισέλθει σε μια νέα γεωπολιτική εποχή - μια εποχή που ορίζεται θεμελιωδώς από την πολυπολικότητα.
Η άνοδος της Κίνας, της ανανεωμένης Ρωσίας, της πιο διεκδικητικής Ινδίας, καθώς επίσης και η άνοδος άλλων περιφερειακών δυνάμεων έχει δημιουργήσει ένα πιο περίπλοκο, χαοτικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον ασφάλειας.
Εν προκειμένω έγκειται το πρόβλημα για το ΝΑΤΟ και τους μαζορέτες του:
Η προσαρμογή της Συμμαχίας στη νέα πολυπολική πραγματικότητα (η ανασυγκρότηση και ο επαναπροσδιορισμός της ώστε να είναι κατάλληλη για τον σκοπό σε έναν «μη ισορροπημένο πολυπολικό κόσμο») είναι πιθανό να αποδειχθεί ίσως αδύνατη και σίγουρα δεν αξίζει τον κόπο.
Γιατί; Επειδή, η άκαμπτη, βασισμένη στη συναίνεση διαδικασία λήψης αποφάσεων του ΝΑΤΟ, σχεδιασμένη για έναν κόσμο με μοναδική απειλή, δεν ταιριάζει στο γρήγορο, δυναμικό περιβάλλον του πολυπολικού κόσμου.
Η άνοδος νέων δυνάμεων με ανταγωνιστικά συμφέροντα καθιστά δύσκολη την επίτευξη συναίνεσης σε μια σειρά ζητημάτων ασφάλειας.
Η εστίαση στη συλλογική άμυνα ενάντια σε έναν μόνο αντίπαλο δεν αντικατοπτρίζει πλέον τις ποικίλες απειλές που αντιμετωπίζει η Συμμαχία.
Απαιτείται μια πιο ευέλικτη προσέγγιση.
Σε αντίθεση με τις αποστεωμένες δομές των επίσημων συμμαχιών, οι ευέλικτες συνεργασίες εργασίας σε συγκεκριμένα θέματα προσφέρουν μεγαλύτερη υπόσχεση.
Τέτοιες συνεργασίες θα επέτρεπαν στις ΗΠΑ να διατηρήσουν την ελευθερία ελιγμών και να δημιουργήσουν ad hoc συνασπισμούς προσαρμοσμένους στην αντιμετώπιση των αναδυόμενων απειλών.
Παραδείγματα όπως το AUKUS, το Quad και διάφοροι περιφερειακοί οργανισμοί ασφάλειας καταδεικνύουν τη δυνατότητα των κρατών να συγκλίνουν γύρω από κοινά συμφέροντα σε συγκεκριμένα θέματα.
Παρότι οι καθιερωμένες συμμαχίες μπορεί να διατηρήσουν έναν περιθωριακό ρόλο σε αυτή τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, η συνάφειά τους πιθανότατα θα μειωθεί.
Το ερώτημα για τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους δεν είναι αν το ΝΑΤΟ μπορεί να σωθεί, αλλά αν θα έπρεπε να σωθεί.
Οι πόροι που αφιερώνονται επί του παρόντος στη διατήρηση μιας δυσκίνητης δομής συμμαχιών θα μπορούσαν να δαπανηθούν για τη δημιουργία μιας πιο ευέλικτης αρχιτεκτονικής ασφάλειας για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
«Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια πιο σπονδυλωτή προσέγγιση για τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, με διαφορετικές χώρες να αναλαμβάνουν την ηγεσία σε διαφορετικά ζητήματα με βάση τις δυνατότητες και τα συμφέροντά τους.
Σημαίνουν όλα αυτά ότι δεν θα γιορτάζουμε την 80ή επέτειο του ΝΑΤΟ σε λίγα χρόνια; Πιθανώς όχι.
Σημαίνει ότι είναι απίθανο να γιορτάσουμε τα εκατό χρόνια της Συμμαχίας το 2049; Χωρίς αμφιβολία» καταλήγει ο Andrew Lantham.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών