Αυτό που αποκαλείται στην ορολογία των αγορών «πολιτικός κίνδυνος» θα είναι το κύριο μενού των εξελίξεων στις αγορές χρέους - Ντόμινο πολιτικής κρίσης στις αναπτυγμένες οικονομίες - Τι αναμένουν οι... τιμωροί της αγοράς ομολόγων
Η δημοσιονομική θέση πολλών αναπτυγμένων οικονομιών έχει επιδεινωθεί δραματικά, αυτό είναι πλέον μια παγιωμένη εικόνα.
Ο εφιάλτης της κρίσης χρέους έχει μεταφερθεί από περιφερειακές οικονομίες όπως η ελληνική στους.,. στους βασικούς παίκτες.
Πρόσφατα οι προβολείς στράφηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο «Ένας, Μεγάλος, Όμορφος Νόμος» (One, Big, Beautiful Act) έχει πιστώσει τον Λευκό Οίκο με μεγάλα ομοσπονδιακά δημοσιονομικά ελλείμματα και έχει ενισχύσει τις ανησυχίες ότι η χώρα βρίσκεται πλέον σε μια πιο επικίνδυνη δημοσιονομική τροχιά.
Αυτό είναι το αφήγημα…
Αλλά αυτό δεν είναι ένα ακόμη παράδειγμα μίας αμερικανικής εξαίρεσης.
Οι δημοσιονομικές αδυναμίες εντείνονται σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες.
Στη Γαλλία η κατάσταση φαίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική και η κυβέρνηση έτρεξε να επιβάλλει αυτοβούλως ένα μνημόνιο για να μην… γίνουν Ελλάδα, αν και το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία αποτελούν επίσης αιτίες σημαντικής ανησυχίας και βρίσκονται στο στόχαστο των τιμωρών της αγοράς ομολόγων.
Αυτό σημαίνει ότι οι περίφημοι τιμωροί καραδοκούν και σε περίπτωση που οι αριθμοί δεν βγαίνουν - όπως στην ξαφνική αποκαθήλωση της Liz Truss το 2022 με μόλις 45 ημέρες θητεία στον πρωθυπουργικό θώκο της Βρετάνιας - να καρατομήσουν τις κυβερνήσεις που θα φανεί ότι χάνουν τον έλεγχο από το δημοσιονομικό τιμόνι.
Αυτό που λέγεται στην ορολογία τους «πολιτικός κίνδυνός» θα είναι το κύριο μενού των εξελίξεων στις αγορές χρέους.
Όποια κυβέρνηση δεν πείσει διά συγκεκριμένων πράξεων ότι επιθυμεί να επιστρέψει η χώρα στην έναν δημοσιονικά ενάρετο κύκλο, θα αποκεφαλισθεί βιαίως.
Αυτό σημαίνει ένα ντόμινο πολιτικής κρίσης που θα πυροδοτηθεί απο τις αγορές οι οποίες θα αποτιμήσουν τον κινδυνο αθέτησης χρέους στις (αυξανόμενες) αποδόσεις των ομολόγων.
Από τα κυκλικά στα διαθρωτικά ελλείμματα
Αυτό που είναι εντυπωσιακό στη συγκυρία που διανύουμε δεν είναι μόνο το μέγεθος αυτών των ελλειμμάτων – 6% έως 7% του ΑΕΠ σε ορισμένες περιπτώσεις – αλλά το γεγονός ότι εμφανίζονται ενώ αυτές οι οικονομίες λειτουργούν κοντά σε ή σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης. (Βλέπε Διάγραμμα 1), σύμφωνα με την ανάλυση της Capital Economics.
Αυτή είναι μια κρίσιμη διάκριση από την εποχή μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση.
Τότε, ο κρατικός δανεισμός ήταν ένα «μαξιλάρι» έναντι της κατάρρευσης της ζήτησης εκ μέρους του ιδιωτικού τομέα.
Καθώς οι οικονομίες ανέκαμπταν, το ίδιο συνέβαινε και με τα φορολογικά έσοδα, ενισχύοντας έτσι στην αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας
Με άλλα λόγια, τα ελλείμματα ήταν κυκλικά.
Αυτό δεν ισχύει όμως σήμερα.
Αυτά τα ελλείμματα είναι διαρθρωτικά και επομένως απαιτούνται είτε αυξήσεις φόρων είτε περιορισμός των δαπανών για να μειωθούν - και τίποτε αλλο!
Ένα διαφορετικό οικονομικό κλίμα
Ακόμη χειρότερα, οι δημοσιονομικές υπερβάσεις συμβαίνουν σε ένα πολύ διαφορετικό οικονομικό κλίμα.
Πίσω στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι εξαιρετικά χαλαρές νομισματικές πολιτικές σήμαιναν ότι οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων ήταν αρνητικές σε πραγματικούς όρους.
Τώρα, το πραγματικό κόστος δανεισμού βρίσκεται σταθερά σε θετικό έδαφος. (Βλέπε Διάγραμμα 2.)
Η εποχή του «τζάμπα χρήματος» έχει τελειώσει.
Κατά συνέπεια, τα ίδια ελλείμματα που κάποτε φαίνονταν ανεκτά – ή ακόμη και επιθυμητά – αποτελούν τώρα μια αυξανόμενη δημοσιονομική υποχρέωση ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Αυτό είναι το κύριο σημείο.
Όταν οι κυβερνήσεις εμφανίζουν μεγάλα ελλείμματα σε καλές εποχές, συσσωρεύουν προβλήματα.
Κάποια στιγμή οι αγορές θα επιδράμουν.
Όπως παρατήρησε ο οικονομολόγος Herbert Stein για τα δημόσια ελλείμματα στα τέλη της δεκαετίας του 1980, «αν κάτι δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα, θα σταματήσει».
Ωστόσο, δεν υπάρχει ένα σαφές όριο στο οποίο ξεκινά μια κρίση.
Κανένας μαγικός δείκτης χρέους προς ΑΕΠ ή αριθμός δημοσιονομικού ελλείμματος δεν βαράει τα καμπανάκια στις αγορές.
Η Ιαπωνία, άλλωστε, έχει φέρει το ακαθάριστο δημόσιο χρέος πάνω από το 200% του ΑΕΠ για περισσότερο από μια δεκαετία, υποστηριζόμενο σε μεγάλο βαθμό από τη βαθιά δεξαμενή εγχώριων αποταμιεύσεων.
Η δημοσιονομική βιωσιμότητα αφορά λιγότερο τις άκαμπτες μετρήσεις και περισσότερο το οικονομικό πλαίσιο και την εμπιστοσύνη στο πλαίσιο της ασκούμενης πολιτικής.
Τα πρόσωπα πίσω από την πολιτική: Ζητούμενο η εμπιστοσύνη
Και η εμπιστοσύνη, όπως αποδεικνύεται, αφορά τόσο τους ανθρώπους όσο και την πολιτική.
Γεγονότα των τελευταίων μηνών έχουν υπογραμμίσει αυτό το σημείο.
Η αγορά ομολόγων των ΗΠΑ ταρακουνήθηκε γερά τον Απρίλιο, καθώς ανησυχίες για δημοσιονομική εκτροπή και ασταθή σήματα πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της ανακοίνωσης δασμών για την «Ημέρα Απελευθέρωσης» (2 Απριλίου) από τον Πρόεδρο Trump, οδήγησαν σε αύξηση των μακροπρόθεσμων αποδόσεων. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Υπουργού Οικονομικών Scott Bessent και μια γρήγορη ανατροπή στους δασμούς προκειμένου να ηρεμήσουν τα πράγματα.
Στη συνέχεια, στις αρχές Ιουλίου, μια εμφανώς συναισθηματικά φορτισμένη Rachel Reeves στη Βουλή των Κοινοτήτων σε συνδυασμό με την αποτυχία του Πρωθυπουργού Keir Starmer να την υποστηρίξει τότε , πυροδότησαν εικασίες ότι η Υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου επρόκειτο να αποχωρήσει και προκάλεσαν ένα έντονο ξεπούλημα στα gilts (βρετανικά κρατικά ομόλογα) και τη στερλίνα.
Μόνο αφού η προεδρία της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου εξέδωσε μια πιο εμφατική δήλωση υποστήριξης του Υπουργού Οικονομικών, η αγορά των gilts σταθεροποιήθηκε και οι αποδόσεις υποχώρησαν. (Βλέπε Διάγραμμα 3.)
Αυτό που συνδέει αυτά τα επεισόδια δεν είναι η δημοσιονομική πολιτική, αλλά οι προσωπικότητες.
Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι επενδυτές αντιδρούσαν όχι σε νέα δεδομένα εσόδων ή δαπανών, ούτε στη διατύπωση κάποιου νομοσχεδίου, αλλά στο ποιος ήταν υπεύθυνος.
Πανικοβλήθηκαν όταν φάνηκε ότι αξιόπιστες προσωπικότητες του πολιτικού κατεστημένου έχαναν τον έλεγχο ή την επιρροή τους.
Ως πρώην διαχειριστής hedge fund, ο Scott Bessent διαθέτει αξιοπιστία στη Wall Street.
Η Reeves, που προέρχεται από την δημοσιονομικά προσεκτική πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος, έχει επενδύσει το πολιτικό της κεφάλαιο σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες.
Οι επακόλουθες ανακάμψεις στις αγορές ομολόγων δεν οφείλονταν σε αλλαγές πολιτικής, αλλά σε ανακούφιση ότι αξιόπιστες προσωπικότητες ήταν, ή θεωρούνταν ότι ήταν, σε θέση ελέγχου.
Αυτή δεν είναι μια νέα δυναμική. Οι αγορές ομολόγων έχουν από καιρό ανταποκριθεί έντονα στην άφιξη ή την αποχώρηση βασικών προσωπικοτήτων.
Ο διορισμός του Mario Monti ως πρωθυπουργού το 2011 βοήθησε να ηρεμήσουν οι ιταλικές αγορές ομολόγων στο αποκορύφωμα της κρίσης της ευρωζώνης.
Αντίθετα, η άφιξη του Γιάνη Βαρουφάκη στο Υπουργείο Οικονομικών της Ελλάδας το 2015 αποδείχθηκε άμεσα βαθιά ανησυχητική για τους κατόχους ελληνικών κρατικών ομολόγων.
Η τρέχουσα διάθεση της αγοράς απέχει μακράν από τον πανικό της κρίσης χρέους της ευρωζώνης.
Αλλά σε έναν κόσμο όπου οι περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες εμφανίζουν μεγάλα διαρθρωτικά ελλείμματα – ακόμη και σε πλήρη απασχόληση και με υψηλότερα επιτόκια – οι πρόσφατες κινήσεις στις αγορές ομολόγων δείχνουν ότι οι προσωπικότητες μπορούν να έχουν τόσο μεγάλη σημασία όσο και οι πολιτικές, και μερικές φορές ακόμη περισσότερο.
Οι επενδυτές θα πρέπει να έχουν το ένα μάτι στους δημοσιονομικούς αριθμούς και το άλλο σταθερά στο ποιος είναι υπεύθυνος.
Εάν ξεσπάσει μια κρίση, είναι εξίσου πιθανό να προέλθει από μια αλλαγή προσωπικού όσο και από μια αλλαγή πολιτικής.
Στην Ευρώπη, ο υπαρκτός άμεσος κίνδυνος δεν είναι οι προεδρικές εκλογές της Γαλλίας το 2027, αλλά μια πρόωρη κατάρρευση της κυβέρνησης – οδηγώντας ενδεχομένως σε μια ακόμη πιο αδύναμη κυβέρνηση μειοψηφίας που θα εγκαταλείψει τις προσπάθειες μείωσης του ελλείμματος.
Αυτό θα προκαλέσει τη μήνι των αγορών…
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο κίνδυνος είναι η Reeves να αντικατασταθεί από κάποιον λιγότερο δεσμευμένο στη δημοσιονομική πειθαρχία.
Αυτό θα προκαλέσει τη μήνι των αγορών…
Και στις ΗΠΑ, η δημοσιονομική σταθερότητα μπορεί να εξαρτηθεί από το εάν ο Υπουργός Scott Bessent θα συνεχίσει να ασκει επιρροή και να έχει την εύνοια του Προέδρου Trump.
Η δημοσιονομική βιωσιμότητα, λοιπόν, είναι ολοένα και περισσότερο ζήτημα πολιτικής βιωσιμότητας.
Οι αγορές παρακολουθούν – όχι μόνο τους αριθμούς, αλλά και τα πρόσωπα και την εμπιστοσύνη που αυτά εμπνέουν.
Ο Ανδρέας Παπανδρέους στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μετά την επιστροφή του στην εξουσία το 1993 είχε πει: «Είτε το έθνος θα εξαφανίσει το χρέος, είτε το χρέος θα αφανίσει το έθνος».
Αυτό ισχύει και για τον πλανητάρχη Donald Trump ο οποίος είτε θα αναστρέψει την πορεία δημοσιονομική εκτροπής - π.χ. επιτυγχάνοντας τους στόχους με τα έσοδα από τους δασμούς και την απορρύθμιση της οικονομίας – είτε θα καταρρεύσει το συνολικό του σχέφδιο σαν χάρτινη τράπουλα με τρόπο θεαματικό και τραυματικό για τον υπόλοιπο πλανήτη.
www.bankingnews.gr
Ο εφιάλτης της κρίσης χρέους έχει μεταφερθεί από περιφερειακές οικονομίες όπως η ελληνική στους.,. στους βασικούς παίκτες.
Πρόσφατα οι προβολείς στράφηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο «Ένας, Μεγάλος, Όμορφος Νόμος» (One, Big, Beautiful Act) έχει πιστώσει τον Λευκό Οίκο με μεγάλα ομοσπονδιακά δημοσιονομικά ελλείμματα και έχει ενισχύσει τις ανησυχίες ότι η χώρα βρίσκεται πλέον σε μια πιο επικίνδυνη δημοσιονομική τροχιά.
Αυτό είναι το αφήγημα…
Αλλά αυτό δεν είναι ένα ακόμη παράδειγμα μίας αμερικανικής εξαίρεσης.
Οι δημοσιονομικές αδυναμίες εντείνονται σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες.
Στη Γαλλία η κατάσταση φαίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική και η κυβέρνηση έτρεξε να επιβάλλει αυτοβούλως ένα μνημόνιο για να μην… γίνουν Ελλάδα, αν και το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία αποτελούν επίσης αιτίες σημαντικής ανησυχίας και βρίσκονται στο στόχαστο των τιμωρών της αγοράς ομολόγων.
Αυτό σημαίνει ότι οι περίφημοι τιμωροί καραδοκούν και σε περίπτωση που οι αριθμοί δεν βγαίνουν - όπως στην ξαφνική αποκαθήλωση της Liz Truss το 2022 με μόλις 45 ημέρες θητεία στον πρωθυπουργικό θώκο της Βρετάνιας - να καρατομήσουν τις κυβερνήσεις που θα φανεί ότι χάνουν τον έλεγχο από το δημοσιονομικό τιμόνι.
Αυτό που λέγεται στην ορολογία τους «πολιτικός κίνδυνός» θα είναι το κύριο μενού των εξελίξεων στις αγορές χρέους.
Όποια κυβέρνηση δεν πείσει διά συγκεκριμένων πράξεων ότι επιθυμεί να επιστρέψει η χώρα στην έναν δημοσιονικά ενάρετο κύκλο, θα αποκεφαλισθεί βιαίως.
Αυτό σημαίνει ένα ντόμινο πολιτικής κρίσης που θα πυροδοτηθεί απο τις αγορές οι οποίες θα αποτιμήσουν τον κινδυνο αθέτησης χρέους στις (αυξανόμενες) αποδόσεις των ομολόγων.
Από τα κυκλικά στα διαθρωτικά ελλείμματα
Αυτό που είναι εντυπωσιακό στη συγκυρία που διανύουμε δεν είναι μόνο το μέγεθος αυτών των ελλειμμάτων – 6% έως 7% του ΑΕΠ σε ορισμένες περιπτώσεις – αλλά το γεγονός ότι εμφανίζονται ενώ αυτές οι οικονομίες λειτουργούν κοντά σε ή σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης. (Βλέπε Διάγραμμα 1), σύμφωνα με την ανάλυση της Capital Economics.
Αυτή είναι μια κρίσιμη διάκριση από την εποχή μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση.
Τότε, ο κρατικός δανεισμός ήταν ένα «μαξιλάρι» έναντι της κατάρρευσης της ζήτησης εκ μέρους του ιδιωτικού τομέα.
Καθώς οι οικονομίες ανέκαμπταν, το ίδιο συνέβαινε και με τα φορολογικά έσοδα, ενισχύοντας έτσι στην αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας
Με άλλα λόγια, τα ελλείμματα ήταν κυκλικά.
Αυτό δεν ισχύει όμως σήμερα.
Αυτά τα ελλείμματα είναι διαρθρωτικά και επομένως απαιτούνται είτε αυξήσεις φόρων είτε περιορισμός των δαπανών για να μειωθούν - και τίποτε αλλο!
Ένα διαφορετικό οικονομικό κλίμα
Ακόμη χειρότερα, οι δημοσιονομικές υπερβάσεις συμβαίνουν σε ένα πολύ διαφορετικό οικονομικό κλίμα.
Πίσω στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι εξαιρετικά χαλαρές νομισματικές πολιτικές σήμαιναν ότι οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων ήταν αρνητικές σε πραγματικούς όρους.
Τώρα, το πραγματικό κόστος δανεισμού βρίσκεται σταθερά σε θετικό έδαφος. (Βλέπε Διάγραμμα 2.)
Η εποχή του «τζάμπα χρήματος» έχει τελειώσει.
Κατά συνέπεια, τα ίδια ελλείμματα που κάποτε φαίνονταν ανεκτά – ή ακόμη και επιθυμητά – αποτελούν τώρα μια αυξανόμενη δημοσιονομική υποχρέωση ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Αυτό είναι το κύριο σημείο.
Όταν οι κυβερνήσεις εμφανίζουν μεγάλα ελλείμματα σε καλές εποχές, συσσωρεύουν προβλήματα.
Κάποια στιγμή οι αγορές θα επιδράμουν.
Όπως παρατήρησε ο οικονομολόγος Herbert Stein για τα δημόσια ελλείμματα στα τέλη της δεκαετίας του 1980, «αν κάτι δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα, θα σταματήσει».
Ωστόσο, δεν υπάρχει ένα σαφές όριο στο οποίο ξεκινά μια κρίση.
Κανένας μαγικός δείκτης χρέους προς ΑΕΠ ή αριθμός δημοσιονομικού ελλείμματος δεν βαράει τα καμπανάκια στις αγορές.
Η Ιαπωνία, άλλωστε, έχει φέρει το ακαθάριστο δημόσιο χρέος πάνω από το 200% του ΑΕΠ για περισσότερο από μια δεκαετία, υποστηριζόμενο σε μεγάλο βαθμό από τη βαθιά δεξαμενή εγχώριων αποταμιεύσεων.
Η δημοσιονομική βιωσιμότητα αφορά λιγότερο τις άκαμπτες μετρήσεις και περισσότερο το οικονομικό πλαίσιο και την εμπιστοσύνη στο πλαίσιο της ασκούμενης πολιτικής.
Τα πρόσωπα πίσω από την πολιτική: Ζητούμενο η εμπιστοσύνη
Και η εμπιστοσύνη, όπως αποδεικνύεται, αφορά τόσο τους ανθρώπους όσο και την πολιτική.
Γεγονότα των τελευταίων μηνών έχουν υπογραμμίσει αυτό το σημείο.
Η αγορά ομολόγων των ΗΠΑ ταρακουνήθηκε γερά τον Απρίλιο, καθώς ανησυχίες για δημοσιονομική εκτροπή και ασταθή σήματα πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της ανακοίνωσης δασμών για την «Ημέρα Απελευθέρωσης» (2 Απριλίου) από τον Πρόεδρο Trump, οδήγησαν σε αύξηση των μακροπρόθεσμων αποδόσεων. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Υπουργού Οικονομικών Scott Bessent και μια γρήγορη ανατροπή στους δασμούς προκειμένου να ηρεμήσουν τα πράγματα.
Στη συνέχεια, στις αρχές Ιουλίου, μια εμφανώς συναισθηματικά φορτισμένη Rachel Reeves στη Βουλή των Κοινοτήτων σε συνδυασμό με την αποτυχία του Πρωθυπουργού Keir Starmer να την υποστηρίξει τότε , πυροδότησαν εικασίες ότι η Υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου επρόκειτο να αποχωρήσει και προκάλεσαν ένα έντονο ξεπούλημα στα gilts (βρετανικά κρατικά ομόλογα) και τη στερλίνα.
Μόνο αφού η προεδρία της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου εξέδωσε μια πιο εμφατική δήλωση υποστήριξης του Υπουργού Οικονομικών, η αγορά των gilts σταθεροποιήθηκε και οι αποδόσεις υποχώρησαν. (Βλέπε Διάγραμμα 3.)
Αυτό που συνδέει αυτά τα επεισόδια δεν είναι η δημοσιονομική πολιτική, αλλά οι προσωπικότητες.
Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι επενδυτές αντιδρούσαν όχι σε νέα δεδομένα εσόδων ή δαπανών, ούτε στη διατύπωση κάποιου νομοσχεδίου, αλλά στο ποιος ήταν υπεύθυνος.
Πανικοβλήθηκαν όταν φάνηκε ότι αξιόπιστες προσωπικότητες του πολιτικού κατεστημένου έχαναν τον έλεγχο ή την επιρροή τους.
Ως πρώην διαχειριστής hedge fund, ο Scott Bessent διαθέτει αξιοπιστία στη Wall Street.
Η Reeves, που προέρχεται από την δημοσιονομικά προσεκτική πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος, έχει επενδύσει το πολιτικό της κεφάλαιο σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες.
Οι επακόλουθες ανακάμψεις στις αγορές ομολόγων δεν οφείλονταν σε αλλαγές πολιτικής, αλλά σε ανακούφιση ότι αξιόπιστες προσωπικότητες ήταν, ή θεωρούνταν ότι ήταν, σε θέση ελέγχου.
Αυτή δεν είναι μια νέα δυναμική. Οι αγορές ομολόγων έχουν από καιρό ανταποκριθεί έντονα στην άφιξη ή την αποχώρηση βασικών προσωπικοτήτων.
Ο διορισμός του Mario Monti ως πρωθυπουργού το 2011 βοήθησε να ηρεμήσουν οι ιταλικές αγορές ομολόγων στο αποκορύφωμα της κρίσης της ευρωζώνης.
Αντίθετα, η άφιξη του Γιάνη Βαρουφάκη στο Υπουργείο Οικονομικών της Ελλάδας το 2015 αποδείχθηκε άμεσα βαθιά ανησυχητική για τους κατόχους ελληνικών κρατικών ομολόγων.
Η τρέχουσα διάθεση της αγοράς απέχει μακράν από τον πανικό της κρίσης χρέους της ευρωζώνης.
Αλλά σε έναν κόσμο όπου οι περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες εμφανίζουν μεγάλα διαρθρωτικά ελλείμματα – ακόμη και σε πλήρη απασχόληση και με υψηλότερα επιτόκια – οι πρόσφατες κινήσεις στις αγορές ομολόγων δείχνουν ότι οι προσωπικότητες μπορούν να έχουν τόσο μεγάλη σημασία όσο και οι πολιτικές, και μερικές φορές ακόμη περισσότερο.
Οι επενδυτές θα πρέπει να έχουν το ένα μάτι στους δημοσιονομικούς αριθμούς και το άλλο σταθερά στο ποιος είναι υπεύθυνος.
Εάν ξεσπάσει μια κρίση, είναι εξίσου πιθανό να προέλθει από μια αλλαγή προσωπικού όσο και από μια αλλαγή πολιτικής.
Στην Ευρώπη, ο υπαρκτός άμεσος κίνδυνος δεν είναι οι προεδρικές εκλογές της Γαλλίας το 2027, αλλά μια πρόωρη κατάρρευση της κυβέρνησης – οδηγώντας ενδεχομένως σε μια ακόμη πιο αδύναμη κυβέρνηση μειοψηφίας που θα εγκαταλείψει τις προσπάθειες μείωσης του ελλείμματος.
Αυτό θα προκαλέσει τη μήνι των αγορών…
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο κίνδυνος είναι η Reeves να αντικατασταθεί από κάποιον λιγότερο δεσμευμένο στη δημοσιονομική πειθαρχία.
Αυτό θα προκαλέσει τη μήνι των αγορών…
Και στις ΗΠΑ, η δημοσιονομική σταθερότητα μπορεί να εξαρτηθεί από το εάν ο Υπουργός Scott Bessent θα συνεχίσει να ασκει επιρροή και να έχει την εύνοια του Προέδρου Trump.
Η δημοσιονομική βιωσιμότητα, λοιπόν, είναι ολοένα και περισσότερο ζήτημα πολιτικής βιωσιμότητας.
Οι αγορές παρακολουθούν – όχι μόνο τους αριθμούς, αλλά και τα πρόσωπα και την εμπιστοσύνη που αυτά εμπνέουν.
Ο Ανδρέας Παπανδρέους στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μετά την επιστροφή του στην εξουσία το 1993 είχε πει: «Είτε το έθνος θα εξαφανίσει το χρέος, είτε το χρέος θα αφανίσει το έθνος».
Αυτό ισχύει και για τον πλανητάρχη Donald Trump ο οποίος είτε θα αναστρέψει την πορεία δημοσιονομική εκτροπής - π.χ. επιτυγχάνοντας τους στόχους με τα έσοδα από τους δασμούς και την απορρύθμιση της οικονομίας – είτε θα καταρρεύσει το συνολικό του σχέφδιο σαν χάρτινη τράπουλα με τρόπο θεαματικό και τραυματικό για τον υπόλοιπο πλανήτη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών