Η λύση είναι απλή. Λιγότερο κράτος σημαίνει περισσότερη ανάπτυξη…
Πριν από μερικά χρόνια, ο Economist δημοσίευσε ένα τεύχος με τίτλο «The Triumph of Big Government» («Η νίκη της μεγάλης κυβέρνησης»), που υπογράμμιζε την άνοδο της κρατικής παρέμβασης ως κύριου μοχλού ανάκαμψης και ανάπτυξης της οικονομίας.
Τα χρόνια του ελέγχου προϋπολογισμού και ελλειμμάτων είχαν παρέλθει.
Οι οικονομολόγοι χαιρέτισαν τις αποφασιστικές ενέργειες των κυβερνήσεων στις ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες δεσμεύτηκαν να δαπανήσουν χρήματα για την τόνωση της ανάπτυξης και εγκατέλειψαν τις παλιές αρχές της «λιτότητας».
Μόλις λίγα χρόνια αργότερα, ο Economist δημοσιεύει τεύχος με τίτλο «The Coming Debt Emergency» («Η επερχόμενη κρίση χρέους»), αναφέροντας τα τεράστια προβλήματα ελλειμμάτων και χρέους σε Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία και Ηνωμένες Πολιτείες.
Τι συνέβη; Πώς μπορούν να αυξηθούν οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων όταν οι κεντρικές τράπεζες μειώνουν τα επιτόκια;
Πώς έχασε το κρατικό χρέος τη θέση του ως αποθεματικού περιουσιακού στοιχείου;
Η απάντηση είναι απλή. Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων οικονομιών όλων των αποχρώσεων –από τον Biden και τον Sunak έως τον Macron και τον Ishiba– υιοθέτησαν την ψευδαίσθηση της MMT (μοντέρνας νομισματικής θεωρίας) ότι «τα ελλείμματα δεν έχουν σημασία» και ότι «οι κυρίαρχες χώρες μπορούν να εκδίδουν όλο το χρέος που χρειάζονται χωρίς κίνδυνο».
Σχεδόν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί χαιρέτισαν τον κρατισμό ως τη λύση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ωστόσο, το 2022 οι κεντρικές τράπεζες και οι επενδυτές άρχισαν να εγκαταλείπουν το κρατικό χρέος ως αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο και να προσθέτουν χρυσό.
Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν υπερβεί τα τρία όρια της υπερχρέωσης: το οικονομικό, το δημοσιονομικό και το πληθωριστικό.
Όταν το δημόσιο χρέος δημιουργεί χαμηλότερη οικονομική και παραγωγική ανάπτυξη, το οικονομικό όριο έχει ξεπεραστεί.
Όταν τα επιτοκιακά έξοδα και τα ελλείμματα συνεχίζουν να αυξάνονται παρά τις μειώσεις επιτοκίων και την αύξηση των φόρων, το δημοσιονομικό όριο καταρρέει.
Επιπλέον, όταν οι κυβερνήσεις εθίζονται στην έκδοση νέου χρέους σε οποιοδήποτε στάδιο του κύκλου, με μειούμενη ζήτηση από τους επενδυτές, ο πληθωρισμός γίνεται επίμονος.
Κανείς δεν πιστεύει πλέον ότι οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών θα ελέγξουν τα δημόσια οικονομικά τους, ενώ οι συνεχείς αυξήσεις φόρων και η υπερβολική ρύθμιση έχουν στραγγαλίσει την παραγωγική οικονομία.
Η απασχόληση δείχνει τις επιπτώσεις της «νίκης της μεγάλης κυβέρνησης».
Οι αυξημένες κρατικές δαπάνες μπορεί να διογκώνουν το ΑΕΠ, αλλά δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας.
Ακόμη και όταν η κρατική δαπάνη συνεχίζει να ανεβάζει τεχνητά τα στοιχεία του ονομαστικού ΑΕΠ, οι παγκόσμιες αγορές εργασίας εμφανίζουν αδυναμία.
Σύμφωνα με το PMI Bulletin της S&P Global για τον Οκτώβριο του 2025, η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να εμφανίζει ανάπτυξη στο σύνολο, αλλά η αύξηση της απασχόλησης έχει σταματήσει και η βελτίωση της παραγωγικότητας έχει μειωθεί απότομα.
Ο παγκόσμιος σύνθετος δείκτης PMI της S&P Global διαμορφώθηκε σε 52,4 τον Σεπτέμβριο, στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών μηνών.
Οι επιχειρήσεις προσπαθούν να διαχειριστούν την υψηλή φορολογία και το ρυθμιστικό βάρος, με αποτέλεσμα στασιμότητα στην απασχόληση και στην ανάπτυξη της παραγωγής.
Η απασχόληση παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη τόσο στον μεταποιητικό όσο και στον τομέα υπηρεσιών, ένδειξη μειωμένης εμπιστοσύνης και εξοικονόμησης κόστους στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
Η ευρωζώνη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η μεγάλη κυβέρνηση καταστρέφει την αύξηση της απασχόλησης, τις πραγματικές αυξήσεις μισθών και τις επενδύσεις.
Η βελτίωση της δραστηριότητας συνοδεύεται από μείωση της πρόσληψης και των επενδύσεων.
Οι αυξήσεις φόρων και οι πολιτικές net zero στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν καταστρέψει τη βιομηχανία και εξαλείψει την αύξηση της απασχόλησης.
Αυτές οι εμφανείς τάσεις επιδείνωσης της απασχόλησης καταγράφονται σε μια περίοδο τεχνητής αύξησης του ΑΕΠ.
Η κρατική δαπάνη αποτελεί πλέον έναν από τους κύριους παράγοντες «οικονομικής ανάπτυξης» σε Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιαπωνία και άλλες μεγάλες οικονομίες.
Εξαιρουμένης της αύξησης των κρατικών δαπανών, οι περισσότερες από αυτές τις οικονομίες βρίσκονται σε ύφεση.
Τι αναφέρει η SP Global
Το Global Economic Outlook της S&P Global για τον Οκτώβριο του 2025 επισημαίνει ότι η ανάπτυξη της παραγωγής στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στη δημοσιονομική ανευθυνότητα των κυβερνήσεων παρά στη δυναμική του ιδιωτικού τομέα.
Η έκθεση αναφέρει διπλωματικά ότι «οι χαλαρές δημοσιονομικές στάσεις στις ΗΠΑ και τη Γερμανία υποστηρίζουν την ανάπτυξη», αλλά προειδοποιεί ότι «η ευθραυστότητα των αγορών κρατικού χρέους σε πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου παραμένει σημαντική πηγή κινδύνου».
Τα κρατικά προγράμματα «επενδύσεων» στην ευρωζώνη και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν μερικώς αντισταθμίσει τη χαμηλή ιδιωτική ζήτηση, αφήνοντας ένα τεράστιο φορτίο χρέους που οδηγεί σε περαιτέρω αυξήσεις φόρων.
Η κρατική δαπάνη και ο επίμονος πληθωρισμός διογκώνουν την ονομαστική ανάπτυξη, ενώ η πραγματική οικονομική παραγωγικότητα και οι ευκαιρίες για ιδιωτική απασχόληση υποβαθμίζονται.
Η φθορά της προστιθέμενης αξίας που παράγεται από την παραγωγική οικονομία είναι ανησυχητική.
Δεδομένου ότι οι μεγάλες κυβερνήσεις δανείζονται για να χρηματοδοτήσουν τα λεγόμενα μέτρα τόνωσης και αρνούνται να μειώσουν τις τρέχουσες δαπάνες, οι δείκτες του ΑΕΠ διογκώνονται τεχνητά από τη ζήτηση του δημόσιου τομέα που χρηματοδοτείται με χρέος.
Η στασιμότητα στην αγορά εργασίας, όπως επισημαίνει η S&P Global, συμπίπτει με σημαντική επιβράδυνση της αύξησης των πραγματικών μισθών.
Παρότι ο βασικός δείκτης CPI έχει μειωθεί στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, οι πραγματικές πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν υψηλές και συνεχίζουν να υποβαθμίζουν το διαθέσιμο εισόδημα ακόμη και με βάση τα επίσημα στοιχεία CPI.
Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε χαμηλή πραγματική κατανάλωση και επιδεινούμενες δημογραφικές τάσεις.
Μεγάλο κράτος σημαίνει χαμηλή ανάπτυξη, υψηλή φορολογία, χαμηλούς πραγματικούς μισθούς και μόνιμη επιβράδυνση της παραγωγικότητας.
Η κακή κατανομή κεφαλαίων και η υπερβολική κρατική παρέμβαση αποτελούν πλέον τον κανόνα στις μεγάλες οικονομίες.
Η SP Global εξηγεί ότι «οι πιο ευαίσθητοι στους τόκους τομείς, όπως η βιομηχανία και οι κατασκευές, αντιπροσωπεύουν μικρότερο μερίδιο της οικονομικής δραστηριότητας στις ανεπτυγμένες οικονομίες σε σχέση με το παρελθόν».
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα επιτόκια, αλλά οι αυξημένοι φόροι και οι ανυπέρβλητοι κανονισμοί που περιορίζουν τη δραστηριότητα σε τομείς υψηλού πολλαπλασιαστή.
Η ατζέντα του 2030, μαζί με τους λεγόμενους «πράσινους» κανονισμούς και τις πολιτικές μηδενικών εκπομπών, έχει οδηγήσει σε κακή κατανομή κεφαλαίων και στρεβλώσεις στην πολιτική.
Έτσι, τα κέρδη παραγωγικότητας περιορίζονται όλο και περισσότερο στους ψηφιακούς και χρηματοοικονομικούς τομείς.
Η δημοσιονομική επέκταση πλέον κινεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας στις ανεπτυγμένες χώρες, με αρνητικές παρενέργειες παντού.
Το βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους εκτοπίζει τις παραγωγικές δαπάνες, οι υψηλοί φόροι περιορίζουν τις επενδύσεις και τις προσλήψεις, και η ρύθμιση καθιστά την οικονομία στάσιμη.
Καθώς αυξάνονται οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, χώρες όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουν ήδη «κακοποιητικούς κύκλους» πιο αργής ανάπτυξης και υψηλότερου κόστους χρηματοδότησης.
Ο αναγνώστης μπορεί να σκεφτεί ότι αυτό είναι αποτέλεσμα ανικανότητας και κακής επένδυσης, και ότι αν οι κυβερνήσεις ξοδεύουν σωστά και επενδύουν σε παραγωγικές δραστηριότητες, όλα θα ήταν καλά. Όχι.
Ο κεντρικός σχεδιασμός ποτέ δεν λειτουργεί, ακόμη κι αν υπάρχουν δήθεν ωφέλιμες προθέσεις.
Ο Κεϊνσιανισμός και η κοινωνική δημοκρατία πάντα αποτυγχάνουν. Γιατί οι κυβερνήσεις δεν ανησυχούν;
Επειδή μπορούν να αυξάνουν τους φόρους σας και να παρουσιάζονται ως η λύση.
Η λύση είναι απλή. Λιγότερο κράτος σημαίνει περισσότερη ανάπτυξη.
www.bankingnews.gr
Τα χρόνια του ελέγχου προϋπολογισμού και ελλειμμάτων είχαν παρέλθει.
Οι οικονομολόγοι χαιρέτισαν τις αποφασιστικές ενέργειες των κυβερνήσεων στις ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες δεσμεύτηκαν να δαπανήσουν χρήματα για την τόνωση της ανάπτυξης και εγκατέλειψαν τις παλιές αρχές της «λιτότητας».
Μόλις λίγα χρόνια αργότερα, ο Economist δημοσιεύει τεύχος με τίτλο «The Coming Debt Emergency» («Η επερχόμενη κρίση χρέους»), αναφέροντας τα τεράστια προβλήματα ελλειμμάτων και χρέους σε Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία και Ηνωμένες Πολιτείες.
Τι συνέβη; Πώς μπορούν να αυξηθούν οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων όταν οι κεντρικές τράπεζες μειώνουν τα επιτόκια;
Πώς έχασε το κρατικό χρέος τη θέση του ως αποθεματικού περιουσιακού στοιχείου;
Η απάντηση είναι απλή. Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων οικονομιών όλων των αποχρώσεων –από τον Biden και τον Sunak έως τον Macron και τον Ishiba– υιοθέτησαν την ψευδαίσθηση της MMT (μοντέρνας νομισματικής θεωρίας) ότι «τα ελλείμματα δεν έχουν σημασία» και ότι «οι κυρίαρχες χώρες μπορούν να εκδίδουν όλο το χρέος που χρειάζονται χωρίς κίνδυνο».
Σχεδόν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί χαιρέτισαν τον κρατισμό ως τη λύση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ωστόσο, το 2022 οι κεντρικές τράπεζες και οι επενδυτές άρχισαν να εγκαταλείπουν το κρατικό χρέος ως αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο και να προσθέτουν χρυσό.
Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν υπερβεί τα τρία όρια της υπερχρέωσης: το οικονομικό, το δημοσιονομικό και το πληθωριστικό.
Όταν το δημόσιο χρέος δημιουργεί χαμηλότερη οικονομική και παραγωγική ανάπτυξη, το οικονομικό όριο έχει ξεπεραστεί.
Όταν τα επιτοκιακά έξοδα και τα ελλείμματα συνεχίζουν να αυξάνονται παρά τις μειώσεις επιτοκίων και την αύξηση των φόρων, το δημοσιονομικό όριο καταρρέει.
Επιπλέον, όταν οι κυβερνήσεις εθίζονται στην έκδοση νέου χρέους σε οποιοδήποτε στάδιο του κύκλου, με μειούμενη ζήτηση από τους επενδυτές, ο πληθωρισμός γίνεται επίμονος.
Κανείς δεν πιστεύει πλέον ότι οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών θα ελέγξουν τα δημόσια οικονομικά τους, ενώ οι συνεχείς αυξήσεις φόρων και η υπερβολική ρύθμιση έχουν στραγγαλίσει την παραγωγική οικονομία.
Η απασχόληση δείχνει τις επιπτώσεις της «νίκης της μεγάλης κυβέρνησης».
Οι αυξημένες κρατικές δαπάνες μπορεί να διογκώνουν το ΑΕΠ, αλλά δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας.
Ακόμη και όταν η κρατική δαπάνη συνεχίζει να ανεβάζει τεχνητά τα στοιχεία του ονομαστικού ΑΕΠ, οι παγκόσμιες αγορές εργασίας εμφανίζουν αδυναμία.
Σύμφωνα με το PMI Bulletin της S&P Global για τον Οκτώβριο του 2025, η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να εμφανίζει ανάπτυξη στο σύνολο, αλλά η αύξηση της απασχόλησης έχει σταματήσει και η βελτίωση της παραγωγικότητας έχει μειωθεί απότομα.
Ο παγκόσμιος σύνθετος δείκτης PMI της S&P Global διαμορφώθηκε σε 52,4 τον Σεπτέμβριο, στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών μηνών.
Οι επιχειρήσεις προσπαθούν να διαχειριστούν την υψηλή φορολογία και το ρυθμιστικό βάρος, με αποτέλεσμα στασιμότητα στην απασχόληση και στην ανάπτυξη της παραγωγής.
Η απασχόληση παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη τόσο στον μεταποιητικό όσο και στον τομέα υπηρεσιών, ένδειξη μειωμένης εμπιστοσύνης και εξοικονόμησης κόστους στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
Η ευρωζώνη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η μεγάλη κυβέρνηση καταστρέφει την αύξηση της απασχόλησης, τις πραγματικές αυξήσεις μισθών και τις επενδύσεις.
Η βελτίωση της δραστηριότητας συνοδεύεται από μείωση της πρόσληψης και των επενδύσεων.
Οι αυξήσεις φόρων και οι πολιτικές net zero στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν καταστρέψει τη βιομηχανία και εξαλείψει την αύξηση της απασχόλησης.
Αυτές οι εμφανείς τάσεις επιδείνωσης της απασχόλησης καταγράφονται σε μια περίοδο τεχνητής αύξησης του ΑΕΠ.
Η κρατική δαπάνη αποτελεί πλέον έναν από τους κύριους παράγοντες «οικονομικής ανάπτυξης» σε Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιαπωνία και άλλες μεγάλες οικονομίες.
Εξαιρουμένης της αύξησης των κρατικών δαπανών, οι περισσότερες από αυτές τις οικονομίες βρίσκονται σε ύφεση.
Τι αναφέρει η SP Global
Το Global Economic Outlook της S&P Global για τον Οκτώβριο του 2025 επισημαίνει ότι η ανάπτυξη της παραγωγής στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στη δημοσιονομική ανευθυνότητα των κυβερνήσεων παρά στη δυναμική του ιδιωτικού τομέα.
Η έκθεση αναφέρει διπλωματικά ότι «οι χαλαρές δημοσιονομικές στάσεις στις ΗΠΑ και τη Γερμανία υποστηρίζουν την ανάπτυξη», αλλά προειδοποιεί ότι «η ευθραυστότητα των αγορών κρατικού χρέους σε πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου παραμένει σημαντική πηγή κινδύνου».
Τα κρατικά προγράμματα «επενδύσεων» στην ευρωζώνη και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν μερικώς αντισταθμίσει τη χαμηλή ιδιωτική ζήτηση, αφήνοντας ένα τεράστιο φορτίο χρέους που οδηγεί σε περαιτέρω αυξήσεις φόρων.
Η κρατική δαπάνη και ο επίμονος πληθωρισμός διογκώνουν την ονομαστική ανάπτυξη, ενώ η πραγματική οικονομική παραγωγικότητα και οι ευκαιρίες για ιδιωτική απασχόληση υποβαθμίζονται.
Η φθορά της προστιθέμενης αξίας που παράγεται από την παραγωγική οικονομία είναι ανησυχητική.
Δεδομένου ότι οι μεγάλες κυβερνήσεις δανείζονται για να χρηματοδοτήσουν τα λεγόμενα μέτρα τόνωσης και αρνούνται να μειώσουν τις τρέχουσες δαπάνες, οι δείκτες του ΑΕΠ διογκώνονται τεχνητά από τη ζήτηση του δημόσιου τομέα που χρηματοδοτείται με χρέος.
Η στασιμότητα στην αγορά εργασίας, όπως επισημαίνει η S&P Global, συμπίπτει με σημαντική επιβράδυνση της αύξησης των πραγματικών μισθών.
Παρότι ο βασικός δείκτης CPI έχει μειωθεί στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, οι πραγματικές πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν υψηλές και συνεχίζουν να υποβαθμίζουν το διαθέσιμο εισόδημα ακόμη και με βάση τα επίσημα στοιχεία CPI.
Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε χαμηλή πραγματική κατανάλωση και επιδεινούμενες δημογραφικές τάσεις.
Μεγάλο κράτος σημαίνει χαμηλή ανάπτυξη, υψηλή φορολογία, χαμηλούς πραγματικούς μισθούς και μόνιμη επιβράδυνση της παραγωγικότητας.
Η κακή κατανομή κεφαλαίων και η υπερβολική κρατική παρέμβαση αποτελούν πλέον τον κανόνα στις μεγάλες οικονομίες.
Η SP Global εξηγεί ότι «οι πιο ευαίσθητοι στους τόκους τομείς, όπως η βιομηχανία και οι κατασκευές, αντιπροσωπεύουν μικρότερο μερίδιο της οικονομικής δραστηριότητας στις ανεπτυγμένες οικονομίες σε σχέση με το παρελθόν».
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα επιτόκια, αλλά οι αυξημένοι φόροι και οι ανυπέρβλητοι κανονισμοί που περιορίζουν τη δραστηριότητα σε τομείς υψηλού πολλαπλασιαστή.
Η ατζέντα του 2030, μαζί με τους λεγόμενους «πράσινους» κανονισμούς και τις πολιτικές μηδενικών εκπομπών, έχει οδηγήσει σε κακή κατανομή κεφαλαίων και στρεβλώσεις στην πολιτική.
Έτσι, τα κέρδη παραγωγικότητας περιορίζονται όλο και περισσότερο στους ψηφιακούς και χρηματοοικονομικούς τομείς.
Η δημοσιονομική επέκταση πλέον κινεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας στις ανεπτυγμένες χώρες, με αρνητικές παρενέργειες παντού.
Το βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους εκτοπίζει τις παραγωγικές δαπάνες, οι υψηλοί φόροι περιορίζουν τις επενδύσεις και τις προσλήψεις, και η ρύθμιση καθιστά την οικονομία στάσιμη.
Καθώς αυξάνονται οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, χώρες όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουν ήδη «κακοποιητικούς κύκλους» πιο αργής ανάπτυξης και υψηλότερου κόστους χρηματοδότησης.
Ο αναγνώστης μπορεί να σκεφτεί ότι αυτό είναι αποτέλεσμα ανικανότητας και κακής επένδυσης, και ότι αν οι κυβερνήσεις ξοδεύουν σωστά και επενδύουν σε παραγωγικές δραστηριότητες, όλα θα ήταν καλά. Όχι.
Ο κεντρικός σχεδιασμός ποτέ δεν λειτουργεί, ακόμη κι αν υπάρχουν δήθεν ωφέλιμες προθέσεις.
Ο Κεϊνσιανισμός και η κοινωνική δημοκρατία πάντα αποτυγχάνουν. Γιατί οι κυβερνήσεις δεν ανησυχούν;
Επειδή μπορούν να αυξάνουν τους φόρους σας και να παρουσιάζονται ως η λύση.
Η λύση είναι απλή. Λιγότερο κράτος σημαίνει περισσότερη ανάπτυξη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών