BRICS - Ο «αφοπλισμός» του δολαρίου και η χειραφέτηση του Παγκόσμιου Νότου από το δυτικό πιστωτικό σύστημα

Ο αφανής νομισματικός πόλεμος που διεξάγεται παράλληλα με τις γεωπολιτικές εντάσεις, έχει πλέον νικητή, όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα.
Ο Παγκόσμιος Νότος χειραφετείται από το ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Εν μέσω των αυξανόμενων και πολλαπλών κρίσεων του «δολαριοκεντρικού» χρηματοπιστωτικού συστήματος και της εξόφθαλμης γεωπολιτικής «πολεμικής» χρήσης αποθεματικού νομίσματος, οι συμμετέχοντες στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης (SPIEF) συζητούν τη μετάβαση από ένα μονοπολικό διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται στο αμερικανικό νόμισμα σε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων με επίκεντρο ένα σύστημα χωρίς κυρίαρχο πόλο.
Η αποδολαριοποίηση λαμβάνει χώρα με 10 φορές μεγαλύτερη ταχύτητα σε σύγκριση με τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, σύμφωνα με τα στοιχεία των διεθνών οργανισμών.
Από το 2021 έως το 2022, το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκε κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες, από 55% σε 47%, σε σύγκριση με 73% το 2001, σύμφωνα με αναλυση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Ο ρόλος των κυρώσεων

Τι οδήγησε σε αυτή την ταχεία αποδολαριοποίηση τα τελευταία χρόνια;
Οι κυρώσεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο για την απομειωση της εμπιστοσύνης των τρίτων κρατών σε σχέση με το δολάριο.
Όπως προειδοποίησε σε πρόσφατο tweet ο Elon Musk, διευθύνων σύμβουλος της Tesla και της SpaceX, «Εάν χρησιμοποιείται αρκετές φορές το νόμισμα ως όπλο, άλλες χώρες θα σταματήσουν να το χρησιμοποιούν».
Σε απάντηση στην κρίση της Ουκρανίας, η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συλλογική Δύση επέβαλε εκτεταμένες κυρώσεις στη ρωσική οικονομία με στόχο να αποκλείσουν τη χώρα από το διεθνές οικονομικό σύστημα.
Ορισμένες οικονομικές κυρώσεις περιελάμβαναν τον αποκλεισμό των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα χρηματοοικονομικών πληροφοριών SWIFT και το πάγωμα περιουσιακών στοιχείων αξίας 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τα συναλλαγματικά αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας.
Οι οικονομικές κυρώσεις απέτυχαν παταγωδώς, λειτουργώντας ως σήμα αφύπνισης για πολλές χώρες παγκοσμίως, ιδιαίτερα στον Παγκόσμιο Νότο.

 Γιατί χρησιμοποιούμε ακόμη δολάρια;»

«Κάθε βράδυ αναρωτιέμαι γιατί όλες οι χώρες αναγκάζονται να κάνουν τις συναλλαγές τους με την βάση το δολάριο.
Γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε τις συναλλαγές μας με τη στήριξη των δικών μας νομισμάτων;»...
Ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Luiz Inacio Lula da Silva έκανε τις παραπάνω ρητορικές ερωτήσεις κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κίνα τον Απρίλιο, η οποία συνοψίζει το αυξανόμενο αρνητικό συναίσθημα και την απογοήτευση  σχετικά με την ηγεμονία του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο.
Ενώ υποστήριξε ενεργά για διακανονισμούς σε τοπικό νόμισμα μεταξύ των χωρών BRICS, η Βραζιλία υπέγραψε συμφωνία με την Κίνα για τη διενέργεια εμπορικών διακανονισμών στα αντίστοιχα νομίσματά τους πριν ο Lula επισκεφθεί επίσημα την Κίνα, πράγμα που σημαίνει ότι το ετήσιο διμερές εμπόριο αξίας 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων θα διενεργείται σε ρεάλ ή γιουάν. αντί να χρησιμοποιεί το δολάριο ως ενδιάμεσο.
Εν τω μεταξύ, ως μέλος των BRICS, η Βραζιλία προσπαθεί επίσης να ενθαρρύνει άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής να ενταχθούν στο μπλοκ.
Κατά τη διάρκεια επίσκεψης του προέδρου της Βενεζουέλας Nicolas Maduro στη Βραζιλία στα τέλη Μαΐου, εξέφρασε ξεκάθαρη επιθυμία να ενταχθεί στους BRICS, μία θέση την οποία υποστήριξε Lula ο οποίος τόνισε το όνειρό του να χρησιμοποιήσει τοπικά νομίσματα για τις εμπορικές συναλλαγές και να μειώσει την εξάρτηση από το δολάριο ΗΠΑ.
Ενώ η Βραζιλία ηγείται του κινήματος για την αποδολαριοποίηση της Λατινικής Αμερικής, η Νότια Αφρική, ένα άλλο μέλος των BRICS, συμμετέχει επίσης ενεργά.
Νωρίτερα αυτό το έτος, ο υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Naledi Pandor εξέφρασε την ανησυχία του και τόνισε τη σημασία της δημιουργίας ενός δικαιότερου συστήματος πληρωμών ως εναλλακτική λύση στο δολάριο.
Πιστεύει ότι το τρέχον χρηματοπιστωτικό σύστημα με επίκεντρο το δολάριο λειτουργεί προνομιακά για τις πλούσιες χώρες, αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Νότια Αφρική πρέπει να επιβαρύνονται με πρόσθετο κόστος όταν πραγματοποιούν πληρωμές σε δολάρια.
Ο Pandor τόνισε αυτό ως έναν από τους λόγους για τους οποίους η ομάδα των BRICS ίδρυσε την από κοινού διοικούμενη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB) το 2014.
Μπροστά στον οπλισμό του δολαρίου, η Ευρώπη επίσης φαίνεται να λαμβάνει μέτρα για να υπονομεύσει την υπεροχή του δολαρίου.
Ο Γάλλος πρόεδρος Emmamul Macron κάλεσε πρόσφατα να μειωθεί η εξάρτηση της ευρωπαϊκής ηπείρου από την «διεθνή επιρροή του δολαρίου των ΗΠΑ».
Επίσης, ο Macron φέρεται να έχει ζητήσει πρόσκληση από τον Πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Cyril Ramaphosa για να παραστεί στη Σύνοδο Κορυφής των BRICS που έχει προγραμματιστεί για τον Αύγουστο στην Πρετόρια.
Παρά το γεγονός ότι ο Ramaphosa δεν ανέλαβε καμία δέσμευση, αυτή η τολμηρή και καινοτόμος κίνηση του Γάλλου προέδρου δείχνει ότι το όραμά του, τουλάχιστον όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του διεθνούς χρηματο πιστωτικού συστήματος, ευθυγραμμίζεται με αυτό των χωρών BRICS.

Ο ρόλος της «τράπεζας των BRICS»

Πώς μπορεί λοιπόν η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα να βοηθήσει στην οικοδόμηση ενός πολυπολικού νομισματικού συστήματος φιλικού προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες αγορές;
Πρώτον, ας εμβαθύνουμε στο όραμα πίσω από την ίδρυση του NDB.
Ως η πρώτη νέα πολυμερής τράπεζα ανάπτυξης που δημιουργήθηκε από αναπτυσσόμενες χώρες από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η NDB στοχεύει στην κινητοποίηση πόρων για έργα υποδομής και βιώσιμης ανάπτυξης σε χώρες τη ομάδας των BRICS και άλλες αναδυόμενες οικονομίες.
Ο απώτερος στόχος της είναι να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας δίκαιης και ποικιλόμορφης διεθνούς οικονομικής τάξης – δηλαδή δεν θα υπάρχει ένα συγκεκριμένο κέντρο ισχύος, όπως στην περίπτωση της αμερικανικής ηγεμονίας στο σημερινό νομισματικό σύστημα.
Σε αντίθεση με τους στόχους της NDB, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, οι δύο πυλώνες του συστήματος του Bretton Woods, έχουν επικεντρωθεί εδώ και καιρό στη δημιουργία και διατήρηση ενός διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο τιμόνι και άλλες δυτικές χώρες και την Ιαπωνία να παίζουν βοηθητικούς ρόλους.
Ο στόχος τους δεν έχει δεν ήταν να εξυπηρετήσουν πραγματικά τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών
Εκεί η NDB παρεμβαίνει για να καλύψει το κενό.

Η διευρυνόμενη συμμαχία κατά του δολαρίου

Τα μέλη της NDB περιλαμβάνουν τα πέντε ιδρυτικά έθνη των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) καθώς και το Μπαγκλαντές, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Ουρουγουάη.
Περισσότερες χώρες υποβάλλουν αίτηση για είσοδο ή βρίσκονται σε διαδικασία ένταξης στην τράπεζα, όπως η Αργεντινή, η Σαουδική Αραβία, η Ζιμπάμπουε και η Ονδούρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το συνδυασμένο ΑΕΠ των πέντε χωρών BRICS (31,5% του παγκόσμιου συνόλου) ξεπέρασε αυτό των χωρών της G7 (30,7%) φέτος, καθιστώντας το το μεγαλύτερο οικονομικό μπλοκ στον κόσμο.
Αναμένεται ότι έως το 2030, καθώς περισσότερες χώρες θα ενταχθούν στο BRICS Plus (+), η διαφορά μεταξύ των δύο μπλοκ θα διευρυνθεί περαιτέρω.
Αυτό θα αυξήσει την οικονομική επιρροή των χωρών BRICS, καθιστώντας τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα ακόμη πιο ελκυστική για άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.
Δεύτερον, η NDB έχει επιδείξει θεσμική καινοτομία στις επιχειρησιακές της διαδικασίες, ιδιαίτερα  στον τομέα της δίκαιης διακυβέρνησης, στη χρηματοδότηση σε τοπικό νόμισμα και σε projects βιώσιμων υποδομών.
Σε ό,τι αφορά τη δομή διακυβέρνησης, σε αντίθεση με την προσέγγιση της Παγκόσμιας Τράπεζας όσον αφορά τη συμμετοχή, η NDB έχει μοιράσει εξίσου τη συμμετοχή στις πέντε ιδρυτικές χώρες μέλη της.
Με ίση συνεισφορά ύψους 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ως αρχικό εγκεκριμένο κεφάλαιο, κάθε χώρα μέλος έχει ίσα δικαιώματα ψήφου και λήψης αποφάσεων.
Το πιο σημαντικό, καμία χώρα δεν έχει δικαίωμα veto, διασφαλίζοντας ίσα αμοιβαία οφέλη και σεβασμό μεταξύ των εθνών.

Χρηματοδότηση σε τοπικό νόμισμα

Όσον αφορά τη χρηματοδότηση σε τοπικό νόμισμα, η NDB ξεχωρίζει από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, οι οποίες χρησιμοποιούν κυρίως το δολάριο ΗΠΑ ως το κυρίαρχο νόμισμα για τις διεθνείς συναλλαγές. Αυτή η νέα αναπτυξιακή τράπεζα για τον Παγκόσμιο Νότο προσφέρει δάνεια σε πολλαπλά νομίσματα, όπως το δολάριο ΗΠΑ, το ευρώ, το κινεζικό γουάν και άλλα τοπικά νομίσματα.
Και η προσέγγιση μετριάζει αποτελεσματικά τους συναλλαγματικούς κινδύνους που σχετίζονται με τα δανειακά έργα, μειώνει τις ευπάθειες που προκύπτουν από την υπερβολική εξάρτηση από το δολάριο ΗΠΑ και ενθαρρύνει την ανάπτυξη των εγχώριων κεφαλαιαγορών των χωρών μελών.
Για παράδειγμα, από το πρώτο τρίμηνο του 2023, τα δάνεια σε τοπικό νόμισμα αντιπροσώπευαν το 21,5% του δανειακού χαρτοφυλακίου της NDB.
Και η τράπεζα στοχεύει να αυξήσει το μερίδιο της χρηματοδότησης έργων που διεξάγεται στα εθνικά νομίσματα των χωρών-μελών της στο 30% κατά τη διάρκεια του στρατηγικού κύκλου 2022-2026.
Αυτός ο στόχος υπογραμμίζει τη δέσμευση της NDB για την προώθηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, την ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας και την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας των μελών της.
Όσον αφορά τα επενδυτικά έργα, το NDB εστιάζει σε πρωτοβουλίες βιώσιμων υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των ψηφιακών υποδομών, των έξυπνων πόλεων, των υδάτινων πόρων και των εγκαταστάσεων υγιεινής και ασφάλειας.


Βιώσιμη ανάπτυξη

Η ανάπτυξη των υποδομών αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την οικονομική ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι υφιστάμενες διεθνείς πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες συχνά υιοθετούν μια συντηρητικής προσέγγιση όσον αφορά τις επενδύσεις σε υποδομές λόγω του υψηλού κόστους, των πολύπλοκων διαδικασιών και της πολιτικά ευαίσθητης φύσης των περιβαλλοντικών ανησυχιών και των θεμάτων επανεγκατάστασης.
Ωστόσο, η NDB είναι αποφασισμένη να προσφέρει μια μοναδική και σημαντική συμβολή.
Η «Γενική Στρατηγική 2017-2021» της NDB δείχνει ότι περίπου τα δύο τρίτα των επενδύσεών του αφιερώνονται σε έργα βιώσιμων υποδομών.
Στη «Γενική Στρατηγική 2022-2026», το 40% των κονδυλίων διατίθεται σε έργα που προωθούν τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή στο νέο οικονομικό περιβάλλον.
Αυτές οι στρατηγικές υπογραμμίζουν τη δέσμευση της τράπεζας να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες αναπτυξιακές προκλήσεις δίνοντας προτεραιότητα σε επενδύσεις σε βιώσιμες  υποδομές.
Τέλος, το αποθεματικό ταμείο έκτακτης ανάγκης, γνωστό και ως Contingency Reserve Arrangement (CRA), συμπληρώνει τον ρόλο της NDB.
Με πλήρη κλίμακα των κεφαλαίων ύψους 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Κίνα έχει δεσμευτεί για το μεγαλύτερο μερίδιο των 41 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ η Νότια Αφρική έχει δεσμεύσει 5 δισεκατομμύρια δολάρια και οι υπόλοιπες χώρες BRICS έχουν δεσμευτεί για 18 δισεκατομμύρια δολάρια έκαστη.
Η στόχευση του αποθεματικού ταμείου είναι να παρέχει υποστήριξη ρευστότητας μέσω ανταλλαγών τοπικών νομισμάτων όταν ένα κράτος μέλος αντιμετωπίζει μακροπρόθεσμη έλλειψη δολαρίων και αγωνίζεται να αποπληρώσει τα ξένα χρέη.
Αυτός ο μηχανισμός επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσφέρουν βοήθεια, μειώνοντας την εξάρτηση από τα αποθέματα σε δολάρια ΗΠΑ και διασφαλίζοντας τη σταθερότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα του μπλοκ.


www.bankingnews.gr