Οι κεντρικές τράπεζες έχουν υιοθετήσει ένα νέο …ισμό που θα διαμορφώσει το νέο μετακαπιταλιστικό μοντέλο που θα κυριαρχήσει στον κόσμο
Σε μια άκρως ενδιαφέρουσα ανάλυση η ολλανδική τράπεζα Rabobank που εστιάζει πάντα στις οικονομίες και στις αγορές πρωτοτύπησε και αναλύει το επόμενο επεισόδιο στις οικονομίες και κοινωνίες όπου οι κεντρικές τράπεζες θα μετατρέψουν την δημοκρατία σε φασισμό.
Μεταβαίνουμε σταδιακά από το «New Normal» στο βασίλειο του «The Next Normal»: μπορούμε να ορίσουμε πώς θα μοιάζει η νέα μας αρχιτεκτονική;
Για να το κάνουμε αυτό, κοιτάμε πέρα από τα οικονομικά τους ιστορικούς «-ισμούς» της πολιτικής-οικονομίας
Πιστεύουμε ότι ζούμε κάτω από τον καπιταλισμό, βιώνουμε ισχυρά φορολογικά και νομισματικά κίνητρα ή κατευθυνόμαστε ήδη μέσω των κεντρικών τραπεζών σε ένα μετα-καπιταλιστικό σύστημα με ηχώ τον φεουδαρχισμό;
Βιώνουμε τον καπιταλισμό των κεντρικών τραπεζών
Υπάρχουν δυσάρεστοι παραλληλισμοί μεταξύ των πτυχών της νέας αναδυόμενης πολιτικής οικονομίας και του φασισμού
Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική οικονομία στο «Next Normal», αλλά κανένας δεν παρέχει λύση στο παγκόσμιο πρόβλημα.
Θα πρέπει να περιμένουμε περισσότερες μορφές λαϊκισμού.
Η λαϊκιστική πολιτική οικονομία θα απαιτήσει φυσικά εσωτερική και εξωτερική «ανακατανομή»
Το The Next Normal ή το Επόμενο Κανονικό
Στα τέλη του 2019 δημοσιεύσαμε μια έκθεση με τίτλο «Μια δεκαετία…
Τι ακριβώς;» η οποία υπογράμμισε πόσο απογοητευτική ήταν η οικονομική ανανέωση στη μετα-παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση στην εποχή «New Normal».
Τι μας δίδαξε η εμπειρία των τελευταίων 10 ετών:
χαμηλότερη αύξηση του ΑΕΠ, χαμηλότερος πληθωρισμός, χαμηλότεροι μισθοί και χαμηλότερη παραγωγικότητα παράλληλα με υψηλότερες ανισότητες, υψηλότερο χρέος, υψηλότερες τιμές περιουσιακών στοιχείων, αυξανόμενο πολιτικό λαϊκισμό και υψηλές και αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, ιδίως μεταξύ ΗΠΑ και Κίνα.
Όλα αυτά ήταν θέματα που επισημαίναμε εδώ και χρόνια.
Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οι προοπτικές για τη δεκαετία του 2020 με 2030 ήταν πολύ ανησυχητικές.
Επίσης, οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του Covid-19 είναι πιθανό να είναι σοβαρές και αρκετά ευρείες.
Πράγματι, τόσο πολύ που η ιδέα του «The New Normal» είναι ήδη πίσω μας, προχωράμε τώρα στο βασίλειο του «The Next Normal».
Ποια θα είναι η νέα αρχιτεκτονική του «The Next Normal;»
Προκειμένου να εξετάσουμε τις γενικές δομές, πρέπει να ασχοληθούμε με την πολιτική οικονομία.
Αυτό δεν είναι κατανοητό κάτι που ωστόσο η αγορά θέλει να προσέξει - για λόγους που θα το εξηγήσουμε.
Θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι οι «-ισμοί» έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις αγορές.
Ιδιαίτερα δεδομένου ότι οι περισσότερες τρέχουσες αγορές έχουν οδηγήσει σε ρεκόρ υψηλών τιμών λόγω της πολύ «ακραίας» ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών.
«Οι αγορές εξουδετερώνουν τις αναποτελεσματικές πρακτικές στις οικονομίες, αλλά μόνο όταν κανείς δεν έχει επαρκή δύναμη να τις χειραγωγήσει.»
Τι συμβαίνει με τον «-ισμό»
Τι είναι λοιπόν η πολιτική οικονομία;
Ως πειθαρχία, προήλθε από την ηθική φιλοσοφία, η οποία μελετά τι είναι σωστό και λάθος και πώς οι άνθρωποι πρέπει να ζήσουν τη ζωή τους.
Τον 18ο αιώνα, αυτό ξεκίνησε από ιδέες που σχετίζονται με τη διαχείριση του πλούτου των κρατών.
Η «πολιτική οικονομία» αναπτύχθηκε για να μελετήσει την παραγωγή και το εμπόριο και τις σχέσεις με τους νόμους, τα ήθη και έθιμα και την κυβέρνηση, καθώς και με την κατανομή του εθνικού εισοδήματος και του πλούτου (το ηθικό συστατικό). Υποστηρίζει ότι η πολιτική και τα οικονομικά είναι ουσιαστικά αδιαίρετα και οι σχέσεις μεταξύ κρατών και αγορών απαραίτητες για να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί ο κόσμος μας.
Η ιστορία της οικονομικής σκέψης είναι, χωρίς αμφιβολία, η ιστορία της πολιτικής οικονομίας.
Οι κλασικοί οικονομολόγοι όλοι θεωρούσαν ότι γράφουν για την πολιτική οικονομία και την ηθική φιλοσοφία του Smith, όχι για τα «οικονομικά».
Το ίδιο και οι αργότερα στοχαστές όπως ο Schumpeter.
Τα οικονομικά ως αυτόνομη «επιστήμη» εμφανίστηκαν μόνο μετά τη δεκαετία του 1930.
Η πολιτική οικονομία σπάνια διδάσκεται ως μέρος της οικονομίας. Η πλειοψηφία της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της σταδιοδρομίας των οικονομολόγων δεν την αγγίζουν ποτέ:
τα οικονομικά υπάρχουν αλλά επικρατεί η πολιτική, γι 'αυτό αποφεύγεται η συζήτηση για την πολιτική οικονομία ωστόσο η πολιτική οικονομία πρόκειται να επιστρέψει.
Ως ένα παράδειγμα, σκεφτείτε το πρόσφατο άρθρο από δύο οικονομολόγους της Fed, «Δύναμη αγοράς, ανισότητα και χρηματοοικονομική αστάθεια».
Η περίληψή του υποστηρίζει:
«Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, η οικονομία των ΗΠΑ γνώρισε μερικές κυρίαρχες τάσεις, καθεμία από τις οποίες μπορεί να θεωρηθεί ανεπιθύμητη σε ορισμένες πτυχές: μείωση του μεριδίου εργασίας, αυξανόμενο μερίδιο κέρδους, αυξανόμενες ανισότητες εισοδήματος και πλούτου και αυξανόμενη μόχλευση των νοικοκυριών, και συναφή χρηματοοικονομική αστάθεια.
Ορισμένοι στην οικονομία λένε τις αλήθειες μετά την αποχώρηση από το πόστο τους.
Για παράδειγμα, ο πρώην κυβερνήτης της Τράπεζας της Αγγλίας (ΒoE) Mervyn King σε ομιλία του το 2019 ανέφερε ότι κυριαρχεί η «στασιμότητα» και η έλλειψη πνευματικής προόδου σε όλους τους τομείς.
«… Για να ξεφύγεις από μια παγίδα χαμηλής ανάπτυξης συνεπάγεται ανακατανομή πόρων από μια συνιστώσα της ζήτησης σε μια άλλη, από έναν τομέα σε έναν άλλο, και από μια εταιρεία σε άλλη…
Η απάντηση ξεπερνά πολύ τις νομισματικές και φορολογικές πολιτικές για να συμπεριλάβουμε τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της προσφοράς και μέτρα για τη διόρθωση μη βιώσιμων εθνικών ποσοστών εξοικονόμησης»
Βασικά, η μετάβαση από μια «οικονομική» διαφοροποίηση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής προς την ανακατανομή των πόρων είναι πολιτική οικονομία.
Ποιος κερδίζει;
Ποιος χάνει;
Πόσο;
Με ποια ηθική δικαιολογία και πολιτική υποστήριξη;
«Μετά τη Μεγάλη Ύφεση, υπήρξε μια περίοδος πνευματικής και πολιτικής αναταραχής.
Κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλλει ότι ζούμε για άλλη μια φορά σε μια περίοδο πολιτικής αναταραχής.
Ωστόσο, δεν υπήρξε συγκρίσιμη αμφισβήτηση των βασικών ιδεών που στηρίζουν την οικονομική πολιτική. Αυτό πρέπει να αλλάξει»
Στην 10ετία του 1930 τα «οικονομικά» απομακρύνθηκαν από την πολιτική.
Οι πολιτικές για την ελεύθερη αγορά είχαν συμβάλει στη δημιουργία των καταστροφικών συνθηκών της δεκαετίας του 1930 και, επομένως, είχαν μικρή δημοφιλία.
Το λογικό «πολιτικό» βήμα για όσους στηρίζουν τις ελεύθερες αγορές ήταν να παρουσιάσουν τα οικονομικά ως «ουδέτερη» «επιστήμη», όπως η φυσική, με εξίσου περίπλοκα μαθηματικά.
Κυριάρχησε ο κεϋνσιανισμός ενώ ο κομμουνισμός στην άκρα αριστερά και ο φασισμός στην άκρα δεξιά αλλά και οι δύο ιδεολογικές τάσεις θεωρούνταν έγκυροι πνευματικοί - και δημοφιλείς - αντίπαλοι του καπιταλισμού εκείνη την εποχή.
Είναι δύσκολο να αποφύγουμε να παρατηρήσουμε ότι ο «σοσιαλισμός», ο «μαρξισμός», ο «εθνικισμός» και ο «φασισμός» εμφανίζονται ξανά με μεγαλύτερη συχνότητα στον πολιτικό μας λόγο:
Όμως δεν βλέπουμε πραγματικές επαναστάσεις στην πολιτική-οικονομική μας σκέψη
«Για το μόνο που ενδιαφέρεται μια κεντρική τράπεζα είναι ο πληθωρισμός και όχι η απασχόληση». - Janet Yellen, πρώην πρόεδρος της Fed
Καπιταλισμός η νέα κυρίαρχη ιδέα
Αναμφισβήτητα, όχι… και ναι, και ας ξεκινήσουμε με το «Όχι».
Το βιβλίο του οικονομολόγου του Branko Milanovic’s «Capitalism, Alone» υποστηρίζει ότι είναι πλέον η κυρίαρχη παγκόσμια ιδεολογία που έχει κερδίσει αποφασιστικά τη μάχη των ιδεών.
Τα χρηματιστήρια βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ, τα πιστωτικά περιθώρια και η αστάθεια στα χαμηλά επίπεδα όλων των εποχών και ο καπιταλισμός δεν φαίνεται να απειλείται διαρθρωτικά.
Ωστόσο, πρέπει επίσης να εξετάσουμε και την πλευρά «Ναι».
Η κρίση του Covid οδήγησε σε πτώση στην οικονομική δραστηριότητα.
Η ανεργία, οι χρεοκοπίες και η κατάρρευση ολόκληρων οικονομικών τομέων εξακολουθούν να αποτελούν αληθινές απειλές - και όμως συνέπεσαν σε μια εποχή όπου οι μετοχές σημείωσαν υψηλά ρεκόρ.
Αυτό συνέβη μόνο επειδή η κρίση έχει ήδη προκαλέσει επαναστατικές αντιδράσεις:
Τα επιτόκια έχουν μειωθεί σε χαμηλά επίπεδα παγκοσμίως και τα αρνητικά επιτόκια συζητούνται σε πολλές αγορές.
Ήδη τα επιτόκια τα τελευταία χρόνια μειώθηκαν 777 φορές διεθνώς.
Η ποσοτική χαλάρωση έχει επεκταθεί μαζικά, όσον αφορά το εύρος των περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να αγοραστούν, από τις κεντρικές τράπεζες.
Το Yield Curve Control ο έλεγχος της καμπύλης αποδόσεων χρησιμοποιείται ανοιχτά σε ορισμένες.
Ουσιαστικά έχουμε δημιουργία εσόδων από συνεχή αύξηση του χρέους.
Τι είναι ο καπιταλισμός;
Ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται στην ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και στη λειτουργία τους για κέρδος.
Τα κεντρικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού περιλαμβάνουν την ιδιωτική ιδιοκτησία και την αναγνώριση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, τη συσσώρευση κεφαλαίου, τη μισθωτή εργασία, την εθελοντική ανταλλαγή, ένα σύστημα τιμών και ανταγωνιστικές αγορές.
Φυσικά, υπάρχουν διαφορετικές σχολές καπιταλισμού, π.χ. η αγγλοσαξονική laissez-faire, η πιο επεμβατική Ευρώπη και η Ιαπωνία, και το κινεζικό μοντέλο.
Ενώ όλοι διατηρούν την ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και των κερδών, επιτρέπουν επίσης διαφοροποίηση της δημόσιας ιδιοκτησίας και των κανονισμών.
Επιπλέον, ο καπιταλισμός μπορεί να αλλάξει σημαντικά.
Από το 1933 έως την κατάρρευση του Bretton Woods το 1971, ο καπιταλισμός ρυθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό για την επίλυση του ζητήματος της πολιτικής οικονομίας της «ανακατανομής»: στις αγορές εργασίας (ρύθμιση), στις αγορές αγαθών (δασμοί) και στις κεφαλαιαγορές (έλεγχοι κεφαλαίου, όρια επιτοκίων και σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες).
Από τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, υπήρξε μια παγκόσμια μετάβαση στον χρηματοοικονομικό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Πρώτα η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, τώρα ο Covid-19 πολλά άλλαξαν στην οικονομία.
Εξακολουθεί να είναι κυρίαρχος ο καπιταλισμός όταν οι κυβερνήσεις πληρώνουν έως και το 80% των μισθών των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα;
Όταν οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά ελλείμματα 15-20% του ΑΕΠ, χρηματοδοτούμενα από τις κεντρικές τράπεζες; Όταν οι κεντρικές τράπεζες αγοράζουν περιουσιακά στοιχεία και οι επενδυτές το μεταφράζουν ότι μπορούν να αγοράσουν μετοχές; Πότε οι κεντρικές τράπεζες έχουν εκ των πραγμάτων στόχους για τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων;
Όλα αυτά είναι σοβαρές ερωτήσεις.
Οι εκπληκτικές δημοσιονομικές, νομισματικές και δημοσιονομικές-νομισματικές παρεμβάσεις υιοθετούνται ως ad hoc, τεχνοκρατικές λύσεις και μόλις «επιστρέψουμε στο φυσιολογικό» όλα θα καταρρεύσουν.
Έχουμε υιοθετήσει την Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία τα προγράμματα παρεμβάσεων των κεντρικών τραπεζών.
Προς το παρόν, αυτό το πλαίσιο πολιτικής-οικονομίας παραμένει στο περιθώριο των συζητήσεων πολιτικής… αλλά οι πράξεις των κεντρικών τραπεζών, όπως η νομισματοποίηση του χρέους, δείχνουν ότι λαμβάνονται ριζοσπαστικά μέτρα από τους οικονομολόγους, αλλά χωρίς την ανάγκη να τα δικαιολογήσουν κάτω από την ομπρέλα της πολιτικής οικονομίας.
«Η δυσκολία δεν έγκειται τόσο στην ανάπτυξη νέων ιδεών όσο στη διαφυγή από τις παλιές» είχε αναφέρει ο John Maynard Keynes, Οικονομολόγος και ένας εκ των πατέρων του καπιταλισμού
Μετα-καπιταλισμός
Μιλώντας για «-ισμούς», πριν τον καπιταλισμό στον κόσμο κυριαρχούσε η φεουδαρχία:
« Η φεουδαρχία είναι νομικά, οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτιστικά έθιμα που διαμορφώνουν την κοινωνία γύρω από την κατοχή γης με αντάλλαγμα την εργασία.
Η αριστοκρατία κράτησε εδάφη από το Στέμμα σε αντάλλαγμα στρατιωτική θητεία, οι υποτελείς είχαν νοικιαστεί από ευγενείς και οι αγρότες ήταν υποχρεωμένοι να ζήσουν στη γη των υποτελών και να προσφέρουν εργασία και ένα μέρος των προϊόντων τους.
Η φεουδαρχική πολιτική οικονομία ήταν απλή.
Οι χωρικοί καλλιεργούσαν για το φαγητό τους και έδιναν μεγάλο μέρος στον Κύριο τους, τον αφέντη τους, ο οποίος έκανε το ίδιο με τον Κύριο του, και ούτω καθεξής μέχρι την κορυφή της πυραμίδας το στέμμα.
Κάτω από τον καπιταλισμό, αυτό αντιστράφηκε.
Οι τράπεζες δίνουν δάνεια σε καπιταλιστές, οι οποίοι επενδύουν τα κεφάλαια, παράγουν αγαθά και αποπληρώνουν τα δάνεια με τα κέρδη.
Η αλυσίδα είναι το χρέος να είναι μικρότερο στο τέλος από την παραγωγή.
Αυτή η πρόοδος, παράλληλα με τη βιομηχανική επανάσταση, εξηγεί γιατί η ανάπτυξη άνθισε κάτω από τον καπιταλισμό, ενώ είχε σταματήσει υπό τη φεουδαρχία.
Ωστόσο, με τη χρηματοδότηση δημιουργήθηκε περισσότερο χρέος (και υψηλότερες τιμές περιουσιακών στοιχείων) και ακόμη λιγότερη φυσική παραγωγή καθώς οι επενδύσεις ρέουν σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία
Στον καπιταλισμό με αυξημένο χρέος και αυξανόμενες τιμές περιουσιακών στοιχείων που είναι σχεδόν διαχωρισμένες από την πραγματική παραγωγή ή επένδυση συντηρούμε ένα πλανήτη: δείτε τις αποκλίνουσες τάσεις στις μετοχές και το ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2020, για παράδειγμα.
Αυτό έχει αναφερθεί ακόμη και ως «μετα-καπιταλισμός».
Αυτό που η κεντρική τράπεζα μοιράζεται αναμφισβήτητα με τον μακρινό πρόγονο της φεουδαρχίας είναι ότι όσοι βρίσκονται στην κορυφή γίνονται πολύ πιο πλούσιοι, ενώ αυτοί που βρίσκονται στο κάτω μέρος της πυραμίδας μετατρέπονται σε φτωχότερες αναλώσιμες μονάδες παραγωγής.
Η πολιτική οικονομία αυτού του συστήματος είναι πράγματι μια ανακατανομή αλλά προς τα πάνω.
Ωστόσο, μας λένε συνεχώς ότι οι κεντρικές τράπεζες ωθούν τρισεκατομμύρια δολάρια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στέλνοντας τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων στα ύψη, για να βοηθήσουν εκείνες που βρίσκονται στο κάτω μέρος της κοινωνικοοικονομικής πυραμίδας!
Πώς ο παραλογισμός του «πρέπει να ανεβάσουμε τις τιμές των σπιτιών και των μετοχών για να διατηρήσουμε τους εργαζόμενους και τις θέσεις εργασίας» να ανταγωνιστεί με το «γιατί να μην χρησιμοποιήσουμε αυτά τα χρήματα για να απασχολήσουμε εργαζόμενους και να αφήσουμε τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων να διαμορφωθούν ελεύθερα;»
Βραχυπρόθεσμα, λοιπόν, έχουμε ανησυχίες για τον γενικό αποπληθωρισμό παράλληλα με τον πληθωρισμό τιμών περιουσιακών στοιχείων λόγω των κεντρικών τραπεζών.
Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, ο ευρύτερος πληθωρισμός θα αποτελέσει βασική απειλεί.
Εξετάστε για παράδειγμα τις συνεχείς επιθέσεις του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ για τον «κινεζικό κομμουνισμό», και τους ισχυρισμούς του ότι η Κίνα είναι «απειλή» για τις δυτικές οικονομίες και την «ελευθερία» τους.
Αυτό ακούγεται ιδεολογική ανάλυση.
Επιπλέον, τον Αύγουστο ο Πρόεδρος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος Xi Jinping είχε αναφέρει:
Το θεμέλιο της πολιτικής οικονομίας της Κίνας μπορεί να είναι μόνο μια μαρξιστική πολιτική οικονομία και όχι να βασίζεται σε άλλες οικονομικές θεωρίες…
Η κυρίαρχη θέση της δημόσιας ιδιοκτησίας δεν μπορεί να κλονιστεί και ο πρωταγωνιστικός ρόλος της κρατικής οικονομίας δεν μπορεί να κλονιστεί.
Αυτό ακούγεται επίσης ιδεολογική ανάλυση.
Τα …ισμός
Ώρα για ένα άλλο «…ισμό»:
Ο φασισμός θεωρήθηκε ως το μέσο ανάμεσα στον φιλελεύθερο καπιταλισμό που είναι επιρρεπής στην υποτιθέμενη ταξική του σύγκρουση, τον σπατάλη σε ανταγωνισμό και το κέρδος και τον επαναστατικό μαρξισμό, με τη βίαιη και κοινωνικά διχαστική προσέγγιση του.
Όπου ο σοσιαλισμός επιδίωξε τον ολοκληρωτικό έλεγχο των οικονομικών διαδικασιών μιας κοινωνίας μέσω της άμεσης κρατικής λειτουργίας των μέσων παραγωγής, ο φασισμός αναζήτησε αυτόν τον έλεγχο έμμεσα, μέσω της κυριαρχίας των ιδιοκτητών.
Όπου ο σοσιαλισμός εθνικοποίησε ρητά την ιδιοκτησία, ο φασιμός το έπραξε σιωπηρά, απαιτώντας από τους ιδιοκτήτες να χρησιμοποιήσουν την περιουσία τους για το «εθνικό συμφέρον».
Όπου ο σοσιαλισμός κατάργησε όλες τις σχέσεις αγοράς εντελώς, ο φασισμός τα σχεδίασε.
Όταν ο σοσιαλισμός κατάργησε τα χρήματα και τις τιμές, ο φασισμός έλεγξε το νομισματικό σύστημα και όρισε πολιτικά όλες τις τιμές και τους μισθούς.
Δεν υπάρχει ακριβής ορισμός της «φασιστικής οικονομίας». Αναπτύχθηκε από τον Μουσολίνι τη δεκαετία του 1920 ως ένα εταιρικό σύστημα για την επίλυση της ταξικής σύγκρουσης μέσω της συνεργασίας μεταξύ των τάξεων: μια «ανακατανομή» πολιτικής οικονομίας.
Σχεδόν όλες οι φασιστικές οικονομίες χρησιμοποίησαν τη δύναμη του ιδιωτικού τους τομέα για να επιτύχουν τους κρατικούς «εθνικούς στόχους».
Σε γενικές γραμμές, ο καπιταλισμός είναι ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής για ιδιωτικούς στόχους.
Ο κομμουνισμός είναι κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής για κρατικούς στόχους και ο φασισμός είναι η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής για «εθνικούς στόχους».
1) Ο φασισμός αποθάρρυνε την επιχειρηματικότητα, σήμερα το ενθαρρύνουν όλοι.
2) Οι φασιστικές οικονομίες ήταν αυταρχικές.
3) Οι κρατικοί στόχοι του φασισμού ήταν ο επεκτατισμός και ο ιμπεριαλισμός υπάρχουν χώρες που ακολουθούν αυτή την συνταγή.
Συμπερασματικά, δεν υπάρχουν σύγχρονες φασιστικές οικονομίες, αλλά οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν ακούσια να υιοθετούν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του φασισμού με τις καλύτερες προθέσεις.
Σχίσμα
Ωστόσο, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα.
Χρειαζόμαστε μια πολιτική οικονομία για να μας καθοδηγήσει από το «Next Normal» - αλλά ποια;
Σκεφτείτε το πλέγμα των προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα είναι:
-Να επιλύσει («ανακατανομή») τα κενά μεταξύ των νικητών και των ηττημένων σε μια οικονομία, διατηρώντας παράλληλα κίνητρα και ανταμοιβές και τη συνολική ανάπτυξη - ή για να δικαιολογήσουμε γιατί υπάρχουν κενά πλούτου και εισοδήματος στην πλειονότητα του πληθυσμού.
Για την επίλυση («ανακατανομή») των κενών μεταξύ των κερδισμένων και των ηττημένων χωρών, δηλαδή μεταξύ των καθαρών εξαγωγέων και των απρόθυμων καθαρών εισαγωγέων κ.α..
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Πριν από το 2016 η πολιτική οικονομία εξήγησε ότι οι άνθρωποι ήταν φτωχοί επειδή έκαναν κακές επιλογές και ήταν πλούσιοι επειδή δούλευαν σκληρά.
Πολιτικά, αυτό είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό.
Το ελεύθερο εμπόριο ήταν πάντα μια καλή ιδέα ανεξάρτητα από τα αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα.
Οι ΗΠΑ βρίσκονταν μεταξύ της διεθνοποίησης και της απομόνωσης (π.χ. δεν εντάχθηκαν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο) και υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης (π.χ. ΝΑΤΟ, ΟΗΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα ).
Με λίγα λόγια, οι επιλογές των ΗΠΑ ήταν «ελεύθερες αγορές», «ελεύθερο εμπόριο», και ένα μείγμα «παγκοσμιοποίησης» και «απομονωτισμού».
Κάτω από τον Πρόεδρο Trump βλέπουμε «ελεύθερες αγορές», αλλά και στροφή σε «προστατευτισμό» και «απομόνωση».
Και τι μπορεί να κάνει ο Joe Biden;
Υπάρχει η Πράσινη Νέα Συμφωνία τύπου Made in America, αλλά και η αντίθεση στον εμπορικό πόλεμο και ο ανταγωνισμός σε σχετική «ρύθμιση».
Σχετικά με τον «-ισμό» που λειτουργεί πάντα καλύτερα: «ουτοπισμός», είτε πρόκειται για νοσταλγία, σαν στρουθοκαμηλισμός στα «οικονομικά» πάνω από την πολιτική, ή η δημιουργία μιας παγκόσμιας κυβέρνησης, ενός παγκόσμιου νομίσματος, μιας παγκόσμιας κεντρικής τράπεζας και μιας παγκόσμιας πολιτικής για ανακατανομή μεταξύ όλων των νικητών και των ηττημένων.
Στο εγγύς μέλλον, δεν θα αλλάξουν πολλά.
Οι άνθρωποι δεν θα μιλούν για πολιτική οικονομία, τα επιτόκια δεν θα αυξηθούν και οι αγορές θα συνεχίσουν να αυξάνονται, ωστόσο, ο καπιταλισμός θα γίνει μετα-καπιταλισμός •… και τότε ο φιλελευθερισμός θα γίνει λαϊκισμός….
Εν τω μεταξύ, όσον αφορά την οικονομία, ενδέχεται να προκύψουν και πάλι κανονισμοί και εμπόδια: και πάλι, με τις καλύτερες προθέσεις. (Αν και ορισμένες χώρες μπορεί να υιοθετήσουν έναν λαϊκιστικό εγχώριο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό)
Στο εμπόριο, ωστόσο, η δυναμική είναι πολύ πιο πιθανό να είναι προς μία κατεύθυνση.
Πολύ μεγαλύτερες γεωπολιτικές εντάσεις κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης, με το βάρος να πέφτει στους ώμους των σημερινών μεγαλύτερων καθαρών εξαγωγέων.
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν υιοθετήσει ένα νέο …ισμό που θα διαμορφώσει το νέο μετακαπιταλιστικό μοντέλο που θα κυριαρχήσει στον κόσμο.
www.bankingnews.gr
Μεταβαίνουμε σταδιακά από το «New Normal» στο βασίλειο του «The Next Normal»: μπορούμε να ορίσουμε πώς θα μοιάζει η νέα μας αρχιτεκτονική;
Για να το κάνουμε αυτό, κοιτάμε πέρα από τα οικονομικά τους ιστορικούς «-ισμούς» της πολιτικής-οικονομίας
Πιστεύουμε ότι ζούμε κάτω από τον καπιταλισμό, βιώνουμε ισχυρά φορολογικά και νομισματικά κίνητρα ή κατευθυνόμαστε ήδη μέσω των κεντρικών τραπεζών σε ένα μετα-καπιταλιστικό σύστημα με ηχώ τον φεουδαρχισμό;
Βιώνουμε τον καπιταλισμό των κεντρικών τραπεζών
Υπάρχουν δυσάρεστοι παραλληλισμοί μεταξύ των πτυχών της νέας αναδυόμενης πολιτικής οικονομίας και του φασισμού
Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική οικονομία στο «Next Normal», αλλά κανένας δεν παρέχει λύση στο παγκόσμιο πρόβλημα.
Θα πρέπει να περιμένουμε περισσότερες μορφές λαϊκισμού.
Η λαϊκιστική πολιτική οικονομία θα απαιτήσει φυσικά εσωτερική και εξωτερική «ανακατανομή»
Το The Next Normal ή το Επόμενο Κανονικό
Στα τέλη του 2019 δημοσιεύσαμε μια έκθεση με τίτλο «Μια δεκαετία…
Τι ακριβώς;» η οποία υπογράμμισε πόσο απογοητευτική ήταν η οικονομική ανανέωση στη μετα-παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση στην εποχή «New Normal».
Τι μας δίδαξε η εμπειρία των τελευταίων 10 ετών:
χαμηλότερη αύξηση του ΑΕΠ, χαμηλότερος πληθωρισμός, χαμηλότεροι μισθοί και χαμηλότερη παραγωγικότητα παράλληλα με υψηλότερες ανισότητες, υψηλότερο χρέος, υψηλότερες τιμές περιουσιακών στοιχείων, αυξανόμενο πολιτικό λαϊκισμό και υψηλές και αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, ιδίως μεταξύ ΗΠΑ και Κίνα.
Όλα αυτά ήταν θέματα που επισημαίναμε εδώ και χρόνια.
Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οι προοπτικές για τη δεκαετία του 2020 με 2030 ήταν πολύ ανησυχητικές.
Επίσης, οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του Covid-19 είναι πιθανό να είναι σοβαρές και αρκετά ευρείες.
Πράγματι, τόσο πολύ που η ιδέα του «The New Normal» είναι ήδη πίσω μας, προχωράμε τώρα στο βασίλειο του «The Next Normal».
Ποια θα είναι η νέα αρχιτεκτονική του «The Next Normal;»
Προκειμένου να εξετάσουμε τις γενικές δομές, πρέπει να ασχοληθούμε με την πολιτική οικονομία.
Αυτό δεν είναι κατανοητό κάτι που ωστόσο η αγορά θέλει να προσέξει - για λόγους που θα το εξηγήσουμε.
Θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι οι «-ισμοί» έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις αγορές.
Ιδιαίτερα δεδομένου ότι οι περισσότερες τρέχουσες αγορές έχουν οδηγήσει σε ρεκόρ υψηλών τιμών λόγω της πολύ «ακραίας» ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών.
«Οι αγορές εξουδετερώνουν τις αναποτελεσματικές πρακτικές στις οικονομίες, αλλά μόνο όταν κανείς δεν έχει επαρκή δύναμη να τις χειραγωγήσει.»
Τι συμβαίνει με τον «-ισμό»
Τι είναι λοιπόν η πολιτική οικονομία;
Ως πειθαρχία, προήλθε από την ηθική φιλοσοφία, η οποία μελετά τι είναι σωστό και λάθος και πώς οι άνθρωποι πρέπει να ζήσουν τη ζωή τους.
Τον 18ο αιώνα, αυτό ξεκίνησε από ιδέες που σχετίζονται με τη διαχείριση του πλούτου των κρατών.
Η «πολιτική οικονομία» αναπτύχθηκε για να μελετήσει την παραγωγή και το εμπόριο και τις σχέσεις με τους νόμους, τα ήθη και έθιμα και την κυβέρνηση, καθώς και με την κατανομή του εθνικού εισοδήματος και του πλούτου (το ηθικό συστατικό). Υποστηρίζει ότι η πολιτική και τα οικονομικά είναι ουσιαστικά αδιαίρετα και οι σχέσεις μεταξύ κρατών και αγορών απαραίτητες για να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί ο κόσμος μας.
Η ιστορία της οικονομικής σκέψης είναι, χωρίς αμφιβολία, η ιστορία της πολιτικής οικονομίας.
Οι κλασικοί οικονομολόγοι όλοι θεωρούσαν ότι γράφουν για την πολιτική οικονομία και την ηθική φιλοσοφία του Smith, όχι για τα «οικονομικά».
Το ίδιο και οι αργότερα στοχαστές όπως ο Schumpeter.
Τα οικονομικά ως αυτόνομη «επιστήμη» εμφανίστηκαν μόνο μετά τη δεκαετία του 1930.
Η πολιτική οικονομία σπάνια διδάσκεται ως μέρος της οικονομίας. Η πλειοψηφία της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της σταδιοδρομίας των οικονομολόγων δεν την αγγίζουν ποτέ:
τα οικονομικά υπάρχουν αλλά επικρατεί η πολιτική, γι 'αυτό αποφεύγεται η συζήτηση για την πολιτική οικονομία ωστόσο η πολιτική οικονομία πρόκειται να επιστρέψει.
Ως ένα παράδειγμα, σκεφτείτε το πρόσφατο άρθρο από δύο οικονομολόγους της Fed, «Δύναμη αγοράς, ανισότητα και χρηματοοικονομική αστάθεια».
Η περίληψή του υποστηρίζει:
«Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, η οικονομία των ΗΠΑ γνώρισε μερικές κυρίαρχες τάσεις, καθεμία από τις οποίες μπορεί να θεωρηθεί ανεπιθύμητη σε ορισμένες πτυχές: μείωση του μεριδίου εργασίας, αυξανόμενο μερίδιο κέρδους, αυξανόμενες ανισότητες εισοδήματος και πλούτου και αυξανόμενη μόχλευση των νοικοκυριών, και συναφή χρηματοοικονομική αστάθεια.
Ορισμένοι στην οικονομία λένε τις αλήθειες μετά την αποχώρηση από το πόστο τους.
Για παράδειγμα, ο πρώην κυβερνήτης της Τράπεζας της Αγγλίας (ΒoE) Mervyn King σε ομιλία του το 2019 ανέφερε ότι κυριαρχεί η «στασιμότητα» και η έλλειψη πνευματικής προόδου σε όλους τους τομείς.
«… Για να ξεφύγεις από μια παγίδα χαμηλής ανάπτυξης συνεπάγεται ανακατανομή πόρων από μια συνιστώσα της ζήτησης σε μια άλλη, από έναν τομέα σε έναν άλλο, και από μια εταιρεία σε άλλη…
Η απάντηση ξεπερνά πολύ τις νομισματικές και φορολογικές πολιτικές για να συμπεριλάβουμε τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της προσφοράς και μέτρα για τη διόρθωση μη βιώσιμων εθνικών ποσοστών εξοικονόμησης»
Βασικά, η μετάβαση από μια «οικονομική» διαφοροποίηση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής προς την ανακατανομή των πόρων είναι πολιτική οικονομία.
Ποιος κερδίζει;
Ποιος χάνει;
Πόσο;
Με ποια ηθική δικαιολογία και πολιτική υποστήριξη;
«Μετά τη Μεγάλη Ύφεση, υπήρξε μια περίοδος πνευματικής και πολιτικής αναταραχής.
Κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλλει ότι ζούμε για άλλη μια φορά σε μια περίοδο πολιτικής αναταραχής.
Ωστόσο, δεν υπήρξε συγκρίσιμη αμφισβήτηση των βασικών ιδεών που στηρίζουν την οικονομική πολιτική. Αυτό πρέπει να αλλάξει»
Στην 10ετία του 1930 τα «οικονομικά» απομακρύνθηκαν από την πολιτική.
Οι πολιτικές για την ελεύθερη αγορά είχαν συμβάλει στη δημιουργία των καταστροφικών συνθηκών της δεκαετίας του 1930 και, επομένως, είχαν μικρή δημοφιλία.
Το λογικό «πολιτικό» βήμα για όσους στηρίζουν τις ελεύθερες αγορές ήταν να παρουσιάσουν τα οικονομικά ως «ουδέτερη» «επιστήμη», όπως η φυσική, με εξίσου περίπλοκα μαθηματικά.
Κυριάρχησε ο κεϋνσιανισμός ενώ ο κομμουνισμός στην άκρα αριστερά και ο φασισμός στην άκρα δεξιά αλλά και οι δύο ιδεολογικές τάσεις θεωρούνταν έγκυροι πνευματικοί - και δημοφιλείς - αντίπαλοι του καπιταλισμού εκείνη την εποχή.
Είναι δύσκολο να αποφύγουμε να παρατηρήσουμε ότι ο «σοσιαλισμός», ο «μαρξισμός», ο «εθνικισμός» και ο «φασισμός» εμφανίζονται ξανά με μεγαλύτερη συχνότητα στον πολιτικό μας λόγο:
Όμως δεν βλέπουμε πραγματικές επαναστάσεις στην πολιτική-οικονομική μας σκέψη
«Για το μόνο που ενδιαφέρεται μια κεντρική τράπεζα είναι ο πληθωρισμός και όχι η απασχόληση». - Janet Yellen, πρώην πρόεδρος της Fed
Καπιταλισμός η νέα κυρίαρχη ιδέα
Αναμφισβήτητα, όχι… και ναι, και ας ξεκινήσουμε με το «Όχι».
Το βιβλίο του οικονομολόγου του Branko Milanovic’s «Capitalism, Alone» υποστηρίζει ότι είναι πλέον η κυρίαρχη παγκόσμια ιδεολογία που έχει κερδίσει αποφασιστικά τη μάχη των ιδεών.
Τα χρηματιστήρια βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ, τα πιστωτικά περιθώρια και η αστάθεια στα χαμηλά επίπεδα όλων των εποχών και ο καπιταλισμός δεν φαίνεται να απειλείται διαρθρωτικά.
Ωστόσο, πρέπει επίσης να εξετάσουμε και την πλευρά «Ναι».
Η κρίση του Covid οδήγησε σε πτώση στην οικονομική δραστηριότητα.
Η ανεργία, οι χρεοκοπίες και η κατάρρευση ολόκληρων οικονομικών τομέων εξακολουθούν να αποτελούν αληθινές απειλές - και όμως συνέπεσαν σε μια εποχή όπου οι μετοχές σημείωσαν υψηλά ρεκόρ.
Αυτό συνέβη μόνο επειδή η κρίση έχει ήδη προκαλέσει επαναστατικές αντιδράσεις:
Τα επιτόκια έχουν μειωθεί σε χαμηλά επίπεδα παγκοσμίως και τα αρνητικά επιτόκια συζητούνται σε πολλές αγορές.
Ήδη τα επιτόκια τα τελευταία χρόνια μειώθηκαν 777 φορές διεθνώς.
Η ποσοτική χαλάρωση έχει επεκταθεί μαζικά, όσον αφορά το εύρος των περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να αγοραστούν, από τις κεντρικές τράπεζες.
Το Yield Curve Control ο έλεγχος της καμπύλης αποδόσεων χρησιμοποιείται ανοιχτά σε ορισμένες.
Ουσιαστικά έχουμε δημιουργία εσόδων από συνεχή αύξηση του χρέους.
Τι είναι ο καπιταλισμός;
Ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται στην ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και στη λειτουργία τους για κέρδος.
Τα κεντρικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού περιλαμβάνουν την ιδιωτική ιδιοκτησία και την αναγνώριση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, τη συσσώρευση κεφαλαίου, τη μισθωτή εργασία, την εθελοντική ανταλλαγή, ένα σύστημα τιμών και ανταγωνιστικές αγορές.
Φυσικά, υπάρχουν διαφορετικές σχολές καπιταλισμού, π.χ. η αγγλοσαξονική laissez-faire, η πιο επεμβατική Ευρώπη και η Ιαπωνία, και το κινεζικό μοντέλο.
Ενώ όλοι διατηρούν την ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και των κερδών, επιτρέπουν επίσης διαφοροποίηση της δημόσιας ιδιοκτησίας και των κανονισμών.
Επιπλέον, ο καπιταλισμός μπορεί να αλλάξει σημαντικά.
Από το 1933 έως την κατάρρευση του Bretton Woods το 1971, ο καπιταλισμός ρυθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό για την επίλυση του ζητήματος της πολιτικής οικονομίας της «ανακατανομής»: στις αγορές εργασίας (ρύθμιση), στις αγορές αγαθών (δασμοί) και στις κεφαλαιαγορές (έλεγχοι κεφαλαίου, όρια επιτοκίων και σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες).
Από τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, υπήρξε μια παγκόσμια μετάβαση στον χρηματοοικονομικό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Πρώτα η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, τώρα ο Covid-19 πολλά άλλαξαν στην οικονομία.
Εξακολουθεί να είναι κυρίαρχος ο καπιταλισμός όταν οι κυβερνήσεις πληρώνουν έως και το 80% των μισθών των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα;
Όταν οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά ελλείμματα 15-20% του ΑΕΠ, χρηματοδοτούμενα από τις κεντρικές τράπεζες; Όταν οι κεντρικές τράπεζες αγοράζουν περιουσιακά στοιχεία και οι επενδυτές το μεταφράζουν ότι μπορούν να αγοράσουν μετοχές; Πότε οι κεντρικές τράπεζες έχουν εκ των πραγμάτων στόχους για τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων;
Όλα αυτά είναι σοβαρές ερωτήσεις.
Οι εκπληκτικές δημοσιονομικές, νομισματικές και δημοσιονομικές-νομισματικές παρεμβάσεις υιοθετούνται ως ad hoc, τεχνοκρατικές λύσεις και μόλις «επιστρέψουμε στο φυσιολογικό» όλα θα καταρρεύσουν.
Έχουμε υιοθετήσει την Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία τα προγράμματα παρεμβάσεων των κεντρικών τραπεζών.
Προς το παρόν, αυτό το πλαίσιο πολιτικής-οικονομίας παραμένει στο περιθώριο των συζητήσεων πολιτικής… αλλά οι πράξεις των κεντρικών τραπεζών, όπως η νομισματοποίηση του χρέους, δείχνουν ότι λαμβάνονται ριζοσπαστικά μέτρα από τους οικονομολόγους, αλλά χωρίς την ανάγκη να τα δικαιολογήσουν κάτω από την ομπρέλα της πολιτικής οικονομίας.
«Η δυσκολία δεν έγκειται τόσο στην ανάπτυξη νέων ιδεών όσο στη διαφυγή από τις παλιές» είχε αναφέρει ο John Maynard Keynes, Οικονομολόγος και ένας εκ των πατέρων του καπιταλισμού
Μετα-καπιταλισμός
Μιλώντας για «-ισμούς», πριν τον καπιταλισμό στον κόσμο κυριαρχούσε η φεουδαρχία:
« Η φεουδαρχία είναι νομικά, οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτιστικά έθιμα που διαμορφώνουν την κοινωνία γύρω από την κατοχή γης με αντάλλαγμα την εργασία.
Η αριστοκρατία κράτησε εδάφη από το Στέμμα σε αντάλλαγμα στρατιωτική θητεία, οι υποτελείς είχαν νοικιαστεί από ευγενείς και οι αγρότες ήταν υποχρεωμένοι να ζήσουν στη γη των υποτελών και να προσφέρουν εργασία και ένα μέρος των προϊόντων τους.
Η φεουδαρχική πολιτική οικονομία ήταν απλή.
Οι χωρικοί καλλιεργούσαν για το φαγητό τους και έδιναν μεγάλο μέρος στον Κύριο τους, τον αφέντη τους, ο οποίος έκανε το ίδιο με τον Κύριο του, και ούτω καθεξής μέχρι την κορυφή της πυραμίδας το στέμμα.
Κάτω από τον καπιταλισμό, αυτό αντιστράφηκε.
Οι τράπεζες δίνουν δάνεια σε καπιταλιστές, οι οποίοι επενδύουν τα κεφάλαια, παράγουν αγαθά και αποπληρώνουν τα δάνεια με τα κέρδη.
Η αλυσίδα είναι το χρέος να είναι μικρότερο στο τέλος από την παραγωγή.
Αυτή η πρόοδος, παράλληλα με τη βιομηχανική επανάσταση, εξηγεί γιατί η ανάπτυξη άνθισε κάτω από τον καπιταλισμό, ενώ είχε σταματήσει υπό τη φεουδαρχία.
Ωστόσο, με τη χρηματοδότηση δημιουργήθηκε περισσότερο χρέος (και υψηλότερες τιμές περιουσιακών στοιχείων) και ακόμη λιγότερη φυσική παραγωγή καθώς οι επενδύσεις ρέουν σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία
Στον καπιταλισμό με αυξημένο χρέος και αυξανόμενες τιμές περιουσιακών στοιχείων που είναι σχεδόν διαχωρισμένες από την πραγματική παραγωγή ή επένδυση συντηρούμε ένα πλανήτη: δείτε τις αποκλίνουσες τάσεις στις μετοχές και το ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2020, για παράδειγμα.
Αυτό έχει αναφερθεί ακόμη και ως «μετα-καπιταλισμός».
Αυτό που η κεντρική τράπεζα μοιράζεται αναμφισβήτητα με τον μακρινό πρόγονο της φεουδαρχίας είναι ότι όσοι βρίσκονται στην κορυφή γίνονται πολύ πιο πλούσιοι, ενώ αυτοί που βρίσκονται στο κάτω μέρος της πυραμίδας μετατρέπονται σε φτωχότερες αναλώσιμες μονάδες παραγωγής.
Η πολιτική οικονομία αυτού του συστήματος είναι πράγματι μια ανακατανομή αλλά προς τα πάνω.
Ωστόσο, μας λένε συνεχώς ότι οι κεντρικές τράπεζες ωθούν τρισεκατομμύρια δολάρια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στέλνοντας τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων στα ύψη, για να βοηθήσουν εκείνες που βρίσκονται στο κάτω μέρος της κοινωνικοοικονομικής πυραμίδας!
Πώς ο παραλογισμός του «πρέπει να ανεβάσουμε τις τιμές των σπιτιών και των μετοχών για να διατηρήσουμε τους εργαζόμενους και τις θέσεις εργασίας» να ανταγωνιστεί με το «γιατί να μην χρησιμοποιήσουμε αυτά τα χρήματα για να απασχολήσουμε εργαζόμενους και να αφήσουμε τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων να διαμορφωθούν ελεύθερα;»
Βραχυπρόθεσμα, λοιπόν, έχουμε ανησυχίες για τον γενικό αποπληθωρισμό παράλληλα με τον πληθωρισμό τιμών περιουσιακών στοιχείων λόγω των κεντρικών τραπεζών.
Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, ο ευρύτερος πληθωρισμός θα αποτελέσει βασική απειλεί.
Εξετάστε για παράδειγμα τις συνεχείς επιθέσεις του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ για τον «κινεζικό κομμουνισμό», και τους ισχυρισμούς του ότι η Κίνα είναι «απειλή» για τις δυτικές οικονομίες και την «ελευθερία» τους.
Αυτό ακούγεται ιδεολογική ανάλυση.
Επιπλέον, τον Αύγουστο ο Πρόεδρος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος Xi Jinping είχε αναφέρει:
Το θεμέλιο της πολιτικής οικονομίας της Κίνας μπορεί να είναι μόνο μια μαρξιστική πολιτική οικονομία και όχι να βασίζεται σε άλλες οικονομικές θεωρίες…
Η κυρίαρχη θέση της δημόσιας ιδιοκτησίας δεν μπορεί να κλονιστεί και ο πρωταγωνιστικός ρόλος της κρατικής οικονομίας δεν μπορεί να κλονιστεί.
Αυτό ακούγεται επίσης ιδεολογική ανάλυση.
Τα …ισμός
Ώρα για ένα άλλο «…ισμό»:
Ο φασισμός θεωρήθηκε ως το μέσο ανάμεσα στον φιλελεύθερο καπιταλισμό που είναι επιρρεπής στην υποτιθέμενη ταξική του σύγκρουση, τον σπατάλη σε ανταγωνισμό και το κέρδος και τον επαναστατικό μαρξισμό, με τη βίαιη και κοινωνικά διχαστική προσέγγιση του.
Όπου ο σοσιαλισμός επιδίωξε τον ολοκληρωτικό έλεγχο των οικονομικών διαδικασιών μιας κοινωνίας μέσω της άμεσης κρατικής λειτουργίας των μέσων παραγωγής, ο φασισμός αναζήτησε αυτόν τον έλεγχο έμμεσα, μέσω της κυριαρχίας των ιδιοκτητών.
Όπου ο σοσιαλισμός εθνικοποίησε ρητά την ιδιοκτησία, ο φασιμός το έπραξε σιωπηρά, απαιτώντας από τους ιδιοκτήτες να χρησιμοποιήσουν την περιουσία τους για το «εθνικό συμφέρον».
Όπου ο σοσιαλισμός κατάργησε όλες τις σχέσεις αγοράς εντελώς, ο φασισμός τα σχεδίασε.
Όταν ο σοσιαλισμός κατάργησε τα χρήματα και τις τιμές, ο φασισμός έλεγξε το νομισματικό σύστημα και όρισε πολιτικά όλες τις τιμές και τους μισθούς.
Δεν υπάρχει ακριβής ορισμός της «φασιστικής οικονομίας». Αναπτύχθηκε από τον Μουσολίνι τη δεκαετία του 1920 ως ένα εταιρικό σύστημα για την επίλυση της ταξικής σύγκρουσης μέσω της συνεργασίας μεταξύ των τάξεων: μια «ανακατανομή» πολιτικής οικονομίας.
Σχεδόν όλες οι φασιστικές οικονομίες χρησιμοποίησαν τη δύναμη του ιδιωτικού τους τομέα για να επιτύχουν τους κρατικούς «εθνικούς στόχους».
Σε γενικές γραμμές, ο καπιταλισμός είναι ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής για ιδιωτικούς στόχους.
Ο κομμουνισμός είναι κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής για κρατικούς στόχους και ο φασισμός είναι η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής για «εθνικούς στόχους».
1) Ο φασισμός αποθάρρυνε την επιχειρηματικότητα, σήμερα το ενθαρρύνουν όλοι.
2) Οι φασιστικές οικονομίες ήταν αυταρχικές.
3) Οι κρατικοί στόχοι του φασισμού ήταν ο επεκτατισμός και ο ιμπεριαλισμός υπάρχουν χώρες που ακολουθούν αυτή την συνταγή.
Συμπερασματικά, δεν υπάρχουν σύγχρονες φασιστικές οικονομίες, αλλά οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν ακούσια να υιοθετούν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του φασισμού με τις καλύτερες προθέσεις.
Σχίσμα
Ωστόσο, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα.
Χρειαζόμαστε μια πολιτική οικονομία για να μας καθοδηγήσει από το «Next Normal» - αλλά ποια;
Σκεφτείτε το πλέγμα των προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα είναι:
-Να επιλύσει («ανακατανομή») τα κενά μεταξύ των νικητών και των ηττημένων σε μια οικονομία, διατηρώντας παράλληλα κίνητρα και ανταμοιβές και τη συνολική ανάπτυξη - ή για να δικαιολογήσουμε γιατί υπάρχουν κενά πλούτου και εισοδήματος στην πλειονότητα του πληθυσμού.
Για την επίλυση («ανακατανομή») των κενών μεταξύ των κερδισμένων και των ηττημένων χωρών, δηλαδή μεταξύ των καθαρών εξαγωγέων και των απρόθυμων καθαρών εισαγωγέων κ.α..
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Πριν από το 2016 η πολιτική οικονομία εξήγησε ότι οι άνθρωποι ήταν φτωχοί επειδή έκαναν κακές επιλογές και ήταν πλούσιοι επειδή δούλευαν σκληρά.
Πολιτικά, αυτό είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό.
Το ελεύθερο εμπόριο ήταν πάντα μια καλή ιδέα ανεξάρτητα από τα αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα.
Οι ΗΠΑ βρίσκονταν μεταξύ της διεθνοποίησης και της απομόνωσης (π.χ. δεν εντάχθηκαν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο) και υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης (π.χ. ΝΑΤΟ, ΟΗΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα ).
Με λίγα λόγια, οι επιλογές των ΗΠΑ ήταν «ελεύθερες αγορές», «ελεύθερο εμπόριο», και ένα μείγμα «παγκοσμιοποίησης» και «απομονωτισμού».
Κάτω από τον Πρόεδρο Trump βλέπουμε «ελεύθερες αγορές», αλλά και στροφή σε «προστατευτισμό» και «απομόνωση».
Και τι μπορεί να κάνει ο Joe Biden;
Υπάρχει η Πράσινη Νέα Συμφωνία τύπου Made in America, αλλά και η αντίθεση στον εμπορικό πόλεμο και ο ανταγωνισμός σε σχετική «ρύθμιση».
Σχετικά με τον «-ισμό» που λειτουργεί πάντα καλύτερα: «ουτοπισμός», είτε πρόκειται για νοσταλγία, σαν στρουθοκαμηλισμός στα «οικονομικά» πάνω από την πολιτική, ή η δημιουργία μιας παγκόσμιας κυβέρνησης, ενός παγκόσμιου νομίσματος, μιας παγκόσμιας κεντρικής τράπεζας και μιας παγκόσμιας πολιτικής για ανακατανομή μεταξύ όλων των νικητών και των ηττημένων.
Στο εγγύς μέλλον, δεν θα αλλάξουν πολλά.
Οι άνθρωποι δεν θα μιλούν για πολιτική οικονομία, τα επιτόκια δεν θα αυξηθούν και οι αγορές θα συνεχίσουν να αυξάνονται, ωστόσο, ο καπιταλισμός θα γίνει μετα-καπιταλισμός •… και τότε ο φιλελευθερισμός θα γίνει λαϊκισμός….
Εν τω μεταξύ, όσον αφορά την οικονομία, ενδέχεται να προκύψουν και πάλι κανονισμοί και εμπόδια: και πάλι, με τις καλύτερες προθέσεις. (Αν και ορισμένες χώρες μπορεί να υιοθετήσουν έναν λαϊκιστικό εγχώριο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό)
Στο εμπόριο, ωστόσο, η δυναμική είναι πολύ πιο πιθανό να είναι προς μία κατεύθυνση.
Πολύ μεγαλύτερες γεωπολιτικές εντάσεις κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης, με το βάρος να πέφτει στους ώμους των σημερινών μεγαλύτερων καθαρών εξαγωγέων.
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν υιοθετήσει ένα νέο …ισμό που θα διαμορφώσει το νέο μετακαπιταλιστικό μοντέλο που θα κυριαρχήσει στον κόσμο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών