Tην τελευταία 5έτια και στην βάση της διολίσθησης της Τουρκικής Λίρας ακούγεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα ότι καταρρέει η Τουρκική οικονομία αλλά και γενικότερα επικρατεί η άποψη ότι είμαστε πολύ κοντά σε μια αρνητική νομοτελειακά προοπτική.
Όπως είναι γνωστό και παρότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως αντιφατικό, ο Erdogan χρωστά ένα μεγάλο μέρος της δημοφιλίας του στην κατάσταση της οικονομίας, αφού αποφεύγει τις δύσκολες διαρθρωτικές αποφάσεις, τις πολιτικές λιτότητας ,την αύξηση της ανεργίας , αλλάζοντας τους κεντρικούς τραπεζίτες σε κάθε κυβίστηση που πραγματοποιεί σχετικά με επιτόκια και πληθωρισμό.
Φυσικά η δομή του εξωτερικού δημοσίου και ιδιωτικού χρέους είναι τέτοιας μορφής που η υποτίμηση της Λίρας διαμορφώνει όρους ασφυκτικής πίεσης .
Το 54,5% του δημοσίου χρέους είναι σε δολάρια, όπως σε δολάρια είναι κατά το μεγαλύτερο τμήμα του και ο δανεισμός των τουρκικών επιχειρήσεων .
Για τον Erdogan, η αυστηροποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής, ο περιορισμός των φοροαπαλλαγών, η εποπτεία των δημοσίων επιχειρήσεων και η σωστότερη επίβλεψη του τραπεζικού τομέα και των πιστώσεων, ως επιλογές επιστροφής της τουρκικής οικονομίας στην δημοσιονομική ορθοδοξία, δεν γίνονται αποδεκτά, παρά τις πιέσεις που δέχεται η Λίρα.
Το 2020 δαπανήθηκαν 100 δις δολάρια από τα συναλλαγματικά αποθέματα για να στηριχθεί η Λίρα , παρόλα αυτά όμως έφυγαν πάνω από 20 δις δολάρια , η Λίρα υποτιμήθηκε 30% και ο πληθωρισμός άγγιξε το 16%.
Βέβαια η έκθεση των τουρκικών επιχειρήσεων είναι η μια παράμετρος διότι υπάρχει και η πλευρά των ευρωπαϊκών τραπεζών που τις έχουν χρηματοδοτήσει και που κινδυνεύουν άμεσα από τις όποιες αθετήσεις πληρωμών.
Ισπανικές, Γαλλικές και Ολλανδικές τράπεζες στο κακό σενάριο της τουρκικής κατάρρευσης θα δουν τις επισφάλειες τους να αυξάνονται κατακόρυφα και τους ισολογισμούς τους να κλονίζονται.
Φυσικά το αφήγημα των νομισματικών κρίσεων είναι σχεδόν πάντα το ίδιο.
Στην αρχή, μια επενδυτική ευκαιρία, ένα συγκυριακό πλαίσιο προσδοκώμενων κερδών, ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και αμέσως το διεθνές επενδυτικό κεφάλαιο εισρέει στη χώρα.
Τη δεκαετία, για παράδειγμα, 2005-2014, η τουρκική οικονομία κατέγραψε εισροές κεφαλαίων που ειδικά το 2012 ήταν άκρως εντυπωσιακές, αφού προσέγγισαν τα 25 δις δολάρια .
Όμως το τέλος είναι πάντα το ίδιο.
Μια σειρά γεγονότων, όπως η αλλοπρόσαλλη νομισματική πολιτική, η αυταρχική προσέγγιση θεσμών , όπως η Κεντρική τράπεζα που σε όλες τις σοβαρές οικονομίες θεωρείτε αυτόνομος οργανισμός , όπως η διόγκωση του πληθωρισμού, όπως πρακτικές με διεθνή αντίκτυπο ανάλογη της απόσυρσης της Τουρκίας από την διεθνή σύμβαση για την καταπολέμηση της βίας των γυναικών, οδηγούν σε εκροές κεφαλαίων .
Παρατηρούνται στην Τουρκία την τελευταία τριετία με αποκορύφωμα το 2020 όπου άνω των 20 δις δολαρίων έφυγαν από την χώρα .
Πάρα τις λαϊκίστικες προσεγγίσεις Erdogan και τις όποιες αποπομπές κεντρικών τραπεζιτών όταν η πίεση των εκροών είναι μεγάλη δεν υπάρχουν πάρα δυο μόνο εργαλεία αναχαίτισης.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα και τα επιτόκια.
Τα πρώτα είναι συγκεκριμένα και η παρατεταμένη χρονικά πίεση θα τα μηδενίσει.
Τα δεύτερα οδηγούν νομοτελειακά στην ύφεση.
Όπως έχουν δείξει ανάλογες διαχρονικά νομισματικές κρίσεις σε Ασία, Κεντρική και Λατινική Αμερική και παλαιοτέρα στην Ευρώπη από την στιγμή που θα υπάρξει πτώση της εμπιστοσύνης και ξένοι και εγχώριοι επενδυτές θέλουν να βγάλουν τα χρήματα από την χώρα αναφοράς η ζήτηση ξένου νομίσματος θα οδηγήσει στην πτώση της αξίας του εγχώριου νομίσματος .
Από την στιγμή που η κεντρική τράπεζα της χώρας δεν μπορεί να στηρίξει την αξία του νομίσματος της μέσω των συναλλαγματικών διαθεσίμων ο μόνος τρόπος που απομένει είναι η αύξηση των επιτοκίων.
Με την αύξηση τους όμως η εξυπηρέτηση των χρεών στο εγχώριο νόμισμα γίνεται δυσκολότερη και για την αντιμετώπιση τους η λύση της μείωσης των δαπανών, των απολύσεων και της συρρίκνωσης των δραστηριοτήτων είναι αναπόφευκτη.
Αυτές όλες οι προοπτικές δεν αποτελούν απλά δυσάρεστες εξελίξεις αλλά καταστροφικές αφής στιγμής η εμπιστοσύνη δεν έχει αποκατασταθεί.
Συνήθως η λύση είναι μονόδρομος.
Υποτίμηση και μάλιστα σε επίπεδο που να δημιουργεί όρους εμπιστοσύνης ικανούς και αναμφισβήτητους.
Η επιλογή της υποτίμησης μπορεί να είναι λύση ανάταξης της εμπιστοσύνης όμως το ύψος της θα προσμετρηθεί στο κόστος εξυπηρέτησης υποχρεώσεων σε ξένο νόμισμα δημιουργώντας αδιέξοδα και λουκέτα.
Ο Erdogan δεν μπορεί να θεωρηθεί ηγέτης περιφερειακής δύναμης όσο το νόμισμα της χώρας του παραπαίει.
Όπως κάθε αναδυομένη οικονομία έτσι και η τουρκική δεν μπορεί να αποσοβήσει μελλοντικές κρίσεις μέσω της δημιουργίας μεγάλων συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Αυτά ανήκουν στο παρελθόν.
Η υιοθέτηση μέσων , πρακτικών και διάφανων διαδικασιών που χαρακτηρίζουν κάθε ευνομούμενη δυτική κοινωνία δεν μπορούν να αποτελούν εργαλεία ενός αυταρχικού ηγέτη όπως ο Erdogan, ενός δικτάτορα όπως τον αποκάλεσε ο Ιταλός πρωθυπουργός Mario Draghi.
Νομοτελειακά ο αυταρχισμός και ο λαϊκισμός έχουν την ίδια τύχη , εύκολα καταρρέουν .
Ο Erdogan κοιτώντας τον καθρέπτη του νομίσματος του βλέπει την τύχη άλλων ηγετών που είχαν ψευδαισθήσεις μεγαλοϊδεατισμού.
Ισχυρή δύναμη, χωρίς ισχυρό νόμισμα δεν έχει υπάρξει , ούτε φυσικά και θα υπάρξει .
Η Τουρκία απλά θα χρησιμοποιείται από το διεθνές κεφάλαιο όταν ακολουθεί πιστά τις οδηγίες και τις εντολές του και θα κλονίζεται όταν οι ψευδαισθήσεις της αλλοιώνουν την πραγματικότητα .
Η Λίρα και ο Erdogan έχουν κοινή μοίρα και ιστορικά εάν δούμε το όλο θέμα πάντα το νόμισμα ήταν προπομπός της κατάρρευσης του ηγέτη και της χώρας που εκπροσωπεί.
Σαράντος Λέκκας
Οικονομολόγος
Σχόλια αναγνωστών