«Το να χτίσεις μπορεί να είναι μια αργή και κοπιαστική εργασία ετών. Το να καταστρέψεις μπορεί να είναι η απερίσκεπτη πράξη μιας και μόνο ημέρας.»
Τον Απρίλιο του 1925, πριν από εκατό χρόνια αυτόν τον μήνα, ο Winston Churchill, ως υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, πήρε τη μοιραία απόφαση να επαναφέρει τη στερλίνα βάσει του κανόνα του χρυσού στην προπολεμική ισοτιμία.
Ο Churchill τότε, όπως ο σημερινός υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Scott Bessent, ήταν διχασμένος.
Από τη μία, επιθυμούσε να διατηρήσει τη θέση της στερλίνας ως βασικού νομίσματος γύρω από το οποίο περιστρεφόταν το διεθνές νομισματικό σύστημα και να προστατεύσει τη θέση του Λονδίνου ως κορυφαίου χρηματοοικονομικού κέντρου.
Από την άλλη, εκείνος –ή τουλάχιστον σημαντικές φωνές γύρω του– αναγνώριζε την αξία μιας πιο ανταγωνιστικής (δηλαδή υποτιμημένης) συναλλαγματικής ισοτιμίας, που θα μπορούσε να ενισχύσει τη βρετανική βιομηχανία και τις εξαγωγές.
Το γιατί τελικά επέλεξε την πρώτη πορεία δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο. Το βάρος της ιστορίας –η οικονομική υπεροχή της Βρετανίας υπό τον κανόνα του χρυσού πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο– υποδείκνυε την ανάγκη επιστροφής στο νομισματικό status quo ante.
Το City του Λονδίνου, δηλαδή ο χρηματοοικονομικός τομέας, άσκησε πιέσεις υπέρ της επιστροφής στην προπολεμική ισοτιμία με τον χρυσό και το δολάριο.
Ο πλέον εύγλωττος αντίπαλος, ο John Maynard Keynes, δεν κατάφερε να πείσει όταν του δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσει τα επιχειρήματά του στον υπουργό.
Οι επιπτώσεις ήταν, όπως είχε προβλεφθεί. Η στερλίνα ανέκτησε τον ρόλο της ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος και το City την αίγλη του ως χρηματοοικονομικού κέντρου.
Όμως, τώρα έπρεπε να ανταγωνιστούν και τη Νέα Υόρκη και το δολάριο, που είχαν αποκτήσει αυξημένη σημασία λόγω των αναταραχών στην Ευρώπη από τον πόλεμο και της ίδρυσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve), που στήριζε τις αμερικανικές αγορές.
Όπως επίσης είχε προβλεφθεί, οι εξαγωγές της Βρετανίας σταμάτησαν να αυξάνονται.
Σε τρέχουσες τιμές, ήταν χαμηλότερες το 1928-29 απ’ ό,τι το 1924-25, όταν ελήφθη η απόφαση σταθεροποίησης της ισοτιμίας.
Ήταν ξεκάθαρο ότι μια ισχυρή στερλίνα και τα υψηλά επιτόκια που απαιτούνταν για την υπεράσπιση της ισοτιμίας δεν βοήθησαν.
Ωστόσο, το να αποδοθεί η κακή πορεία της βρετανικής οικονομίας αποκλειστικά στη συναλλαγματική πολιτική θα ήταν επιφανειακό.
Κατ’ αρχάς, οι εξαγωγικές βιομηχανίες στις οποίες παραδοσιακά στηριζόταν η Βρετανία –κλωστοϋφαντουργία, χάλυβας, ναυπηγεία– αντιμετώπιζαν πλέον έντονο ανταγωνισμό από νεότερες βιομηχανικές χώρες με πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Η κατάσταση δεν ήταν πολύ διαφορετική από τον σημερινό ανταγωνισμό που αντιμετωπίζει η αμερικανική μεταποίηση από την Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές.
Τότε όπως και τώρα, δεν είναι σαφές ότι μια ασθενέστερη ισοτιμία θα έκανε ουσιαστική διαφορά, δεδομένης της ανάδυσης αυτών των νέων δυνάμεων.
Ούτε οι δασμοί που επέβαλε η Βρετανία τη δεκαετία του 1930 κατάφεραν να αναβιώσουν τις παλιές της βιομηχανίες.
Επιπλέον, η Βρετανία δυσκολευόταν να αναπτύξει νέους κλάδους που βρίσκονταν στην τεχνολογική αιχμή – ηλεκτρομηχανολογία, αυτοκινητοβιομηχανία, οικιακές ηλεκτρικές συσκευές – ακόμα και μετά την υποτίμηση της στερλίνας το 1931.
Οι ΗΠΑ και άλλες χώρες υιοθετούσαν πιο γρήγορα νέες τεχνολογίες και μεθόδους παραγωγής, όπως η γραμμή συναρμολόγησης.
Η μαχητικότητα των συνδικάτων αποθάρρυνε τις επενδύσεις. Οι εργαζόμενοι με τις απαραίτητες δεξιότητες και τη σωστή εργασιακή κουλτούρα ήταν σπάνιοι.
Και πάλι, αυτά δεν απέχουν πολύ από τις σημερινές ανησυχίες που εκφράζονται από τους υπεύθυνους των νέων εργοστασίων ημιαγωγών της TSMC στην Αριζόνα ή της Samsung στο Τέξας.
Και, φυσικά, δεν βοήθησε το γεγονός ότι η δεκαετία του 1930 σημαδεύτηκε από εμπορικούς πολέμους και μια δεκαετή ύφεση.
Ανέκτησε μέρος του εδάφους…
Παρά τα προβλήματα αυτά, η θέση της στερλίνας ως διεθνούς νομίσματος επιβίωσε τη δεκαετία του ’30.
Στην πραγματικότητα, το βρετανικό νόμισμα ανέκτησε μέρος του εδάφους που είχε χάσει από το δολάριο τις προηγούμενες δεκαετίες ως αποθεματικό και μέσο συναλλαγών.
Ενώ η Βρετανία κατόρθωσε σε γενικές γραμμές να διατηρήσει τη σταθερότητα του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού της συστήματος, οι ΗΠΑ υπέστησαν τρεις εξουθενωτικές τραπεζικές και χρηματοοικονομικές κρίσεις.
Το Ηνωμένο Βασίλειο διατήρησε σταθερές εμπορικές σχέσεις με την Κοινοπολιτεία και την Αυτοκρατορία του, υπό ένα σύστημα «αυτοκρατορικής προτίμησης» που μετρίαζε τις συνέπειες των κατά τ’ άλλα περιοριστικών δασμών.
Παράλληλα, διατήρησε καλές σχέσεις με εμπορικούς εταίρους και πολιτικούς συμμάχους εκτός Κοινοπολιτείας και Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων της Σκανδιναβίας, της Μέσης Ανατολής και των Βαλτικών χωρών, όπου οι νομισματικές αρχές συνέχισαν να δένουν τα νομίσματά τους με τη στερλίνα.
Τα διδάγματα για όσους επιθυμούν να διατηρήσουν την κυριαρχία του δολαρίου ως παγκόσμιου νομίσματος είναι ξεκάθαρα: Αποφύγετε τη χρηματοοικονομική αστάθεια – πράγμα που, στο σημερινό πλαίσιο, σημαίνει να μην επιτρέψετε προβλήματα στον χώρο των κρυπτονομισμάτων να επεκταθούν στο υπόλοιπο τραπεζικό και χρηματοοικονομικό σύστημα.
Περιορίστε την προσφυγή στους δασμούς, καθώς η εκτεταμένη διεθνής χρήση του δολαρίου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις εμπορικές σχέσεις των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο.
Και διατηρήστε τις γεωπολιτικές συμμαχίες της χώρας, αφού οι σύμμαχοι της Αμερικής είναι εκείνοι που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να τη θεωρούν αξιόπιστο θεματοφύλακα των αποθεματικών τους και να διακρατούν το νόμισμά της ως ένδειξη εμπιστοσύνης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με όλα τα φαινόμενα, βαδίζουν στην αντίθετη κατεύθυνση: ρισκάρουν τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, επιβάλλουν δασμούς άκριτα και έρχονται σε αντιπαράθεση με τους συμμάχους τους.
Ό,τι χτίστηκε επί δεκαετίες μπορεί να καταρρεύσει σε μια στιγμή – ή με την υπογραφή ενός προεδρικού διατάγματος.
Ο Churchill γνώριζε αυτούς τους κινδύνους. Όπως είχε πει: «Το να χτίσεις μπορεί να είναι μια αργή και κοπιαστική εργασία ετών. Το να καταστρέψεις μπορεί να είναι η απερίσκεπτη πράξη μιας και μόνο ημέρας.»
www.bankingnews.gr
Ο Churchill τότε, όπως ο σημερινός υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Scott Bessent, ήταν διχασμένος.
Από τη μία, επιθυμούσε να διατηρήσει τη θέση της στερλίνας ως βασικού νομίσματος γύρω από το οποίο περιστρεφόταν το διεθνές νομισματικό σύστημα και να προστατεύσει τη θέση του Λονδίνου ως κορυφαίου χρηματοοικονομικού κέντρου.
Από την άλλη, εκείνος –ή τουλάχιστον σημαντικές φωνές γύρω του– αναγνώριζε την αξία μιας πιο ανταγωνιστικής (δηλαδή υποτιμημένης) συναλλαγματικής ισοτιμίας, που θα μπορούσε να ενισχύσει τη βρετανική βιομηχανία και τις εξαγωγές.
Το γιατί τελικά επέλεξε την πρώτη πορεία δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο. Το βάρος της ιστορίας –η οικονομική υπεροχή της Βρετανίας υπό τον κανόνα του χρυσού πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο– υποδείκνυε την ανάγκη επιστροφής στο νομισματικό status quo ante.
Το City του Λονδίνου, δηλαδή ο χρηματοοικονομικός τομέας, άσκησε πιέσεις υπέρ της επιστροφής στην προπολεμική ισοτιμία με τον χρυσό και το δολάριο.
Ο πλέον εύγλωττος αντίπαλος, ο John Maynard Keynes, δεν κατάφερε να πείσει όταν του δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσει τα επιχειρήματά του στον υπουργό.
Οι επιπτώσεις ήταν, όπως είχε προβλεφθεί. Η στερλίνα ανέκτησε τον ρόλο της ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος και το City την αίγλη του ως χρηματοοικονομικού κέντρου.
Όμως, τώρα έπρεπε να ανταγωνιστούν και τη Νέα Υόρκη και το δολάριο, που είχαν αποκτήσει αυξημένη σημασία λόγω των αναταραχών στην Ευρώπη από τον πόλεμο και της ίδρυσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve), που στήριζε τις αμερικανικές αγορές.
Όπως επίσης είχε προβλεφθεί, οι εξαγωγές της Βρετανίας σταμάτησαν να αυξάνονται.
Σε τρέχουσες τιμές, ήταν χαμηλότερες το 1928-29 απ’ ό,τι το 1924-25, όταν ελήφθη η απόφαση σταθεροποίησης της ισοτιμίας.
Ήταν ξεκάθαρο ότι μια ισχυρή στερλίνα και τα υψηλά επιτόκια που απαιτούνταν για την υπεράσπιση της ισοτιμίας δεν βοήθησαν.
Ωστόσο, το να αποδοθεί η κακή πορεία της βρετανικής οικονομίας αποκλειστικά στη συναλλαγματική πολιτική θα ήταν επιφανειακό.
Κατ’ αρχάς, οι εξαγωγικές βιομηχανίες στις οποίες παραδοσιακά στηριζόταν η Βρετανία –κλωστοϋφαντουργία, χάλυβας, ναυπηγεία– αντιμετώπιζαν πλέον έντονο ανταγωνισμό από νεότερες βιομηχανικές χώρες με πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Η κατάσταση δεν ήταν πολύ διαφορετική από τον σημερινό ανταγωνισμό που αντιμετωπίζει η αμερικανική μεταποίηση από την Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές.
Τότε όπως και τώρα, δεν είναι σαφές ότι μια ασθενέστερη ισοτιμία θα έκανε ουσιαστική διαφορά, δεδομένης της ανάδυσης αυτών των νέων δυνάμεων.
Ούτε οι δασμοί που επέβαλε η Βρετανία τη δεκαετία του 1930 κατάφεραν να αναβιώσουν τις παλιές της βιομηχανίες.
Επιπλέον, η Βρετανία δυσκολευόταν να αναπτύξει νέους κλάδους που βρίσκονταν στην τεχνολογική αιχμή – ηλεκτρομηχανολογία, αυτοκινητοβιομηχανία, οικιακές ηλεκτρικές συσκευές – ακόμα και μετά την υποτίμηση της στερλίνας το 1931.
Οι ΗΠΑ και άλλες χώρες υιοθετούσαν πιο γρήγορα νέες τεχνολογίες και μεθόδους παραγωγής, όπως η γραμμή συναρμολόγησης.
Η μαχητικότητα των συνδικάτων αποθάρρυνε τις επενδύσεις. Οι εργαζόμενοι με τις απαραίτητες δεξιότητες και τη σωστή εργασιακή κουλτούρα ήταν σπάνιοι.
Και πάλι, αυτά δεν απέχουν πολύ από τις σημερινές ανησυχίες που εκφράζονται από τους υπεύθυνους των νέων εργοστασίων ημιαγωγών της TSMC στην Αριζόνα ή της Samsung στο Τέξας.
Και, φυσικά, δεν βοήθησε το γεγονός ότι η δεκαετία του 1930 σημαδεύτηκε από εμπορικούς πολέμους και μια δεκαετή ύφεση.
Ανέκτησε μέρος του εδάφους…
Παρά τα προβλήματα αυτά, η θέση της στερλίνας ως διεθνούς νομίσματος επιβίωσε τη δεκαετία του ’30.
Στην πραγματικότητα, το βρετανικό νόμισμα ανέκτησε μέρος του εδάφους που είχε χάσει από το δολάριο τις προηγούμενες δεκαετίες ως αποθεματικό και μέσο συναλλαγών.
Ενώ η Βρετανία κατόρθωσε σε γενικές γραμμές να διατηρήσει τη σταθερότητα του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού της συστήματος, οι ΗΠΑ υπέστησαν τρεις εξουθενωτικές τραπεζικές και χρηματοοικονομικές κρίσεις.
Το Ηνωμένο Βασίλειο διατήρησε σταθερές εμπορικές σχέσεις με την Κοινοπολιτεία και την Αυτοκρατορία του, υπό ένα σύστημα «αυτοκρατορικής προτίμησης» που μετρίαζε τις συνέπειες των κατά τ’ άλλα περιοριστικών δασμών.
Παράλληλα, διατήρησε καλές σχέσεις με εμπορικούς εταίρους και πολιτικούς συμμάχους εκτός Κοινοπολιτείας και Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων της Σκανδιναβίας, της Μέσης Ανατολής και των Βαλτικών χωρών, όπου οι νομισματικές αρχές συνέχισαν να δένουν τα νομίσματά τους με τη στερλίνα.
Τα διδάγματα για όσους επιθυμούν να διατηρήσουν την κυριαρχία του δολαρίου ως παγκόσμιου νομίσματος είναι ξεκάθαρα: Αποφύγετε τη χρηματοοικονομική αστάθεια – πράγμα που, στο σημερινό πλαίσιο, σημαίνει να μην επιτρέψετε προβλήματα στον χώρο των κρυπτονομισμάτων να επεκταθούν στο υπόλοιπο τραπεζικό και χρηματοοικονομικό σύστημα.
Περιορίστε την προσφυγή στους δασμούς, καθώς η εκτεταμένη διεθνής χρήση του δολαρίου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις εμπορικές σχέσεις των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο.
Και διατηρήστε τις γεωπολιτικές συμμαχίες της χώρας, αφού οι σύμμαχοι της Αμερικής είναι εκείνοι που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να τη θεωρούν αξιόπιστο θεματοφύλακα των αποθεματικών τους και να διακρατούν το νόμισμά της ως ένδειξη εμπιστοσύνης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με όλα τα φαινόμενα, βαδίζουν στην αντίθετη κατεύθυνση: ρισκάρουν τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, επιβάλλουν δασμούς άκριτα και έρχονται σε αντιπαράθεση με τους συμμάχους τους.
Ό,τι χτίστηκε επί δεκαετίες μπορεί να καταρρεύσει σε μια στιγμή – ή με την υπογραφή ενός προεδρικού διατάγματος.
Ο Churchill γνώριζε αυτούς τους κινδύνους. Όπως είχε πει: «Το να χτίσεις μπορεί να είναι μια αργή και κοπιαστική εργασία ετών. Το να καταστρέψεις μπορεί να είναι η απερίσκεπτη πράξη μιας και μόνο ημέρας.»
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών