Η Σερβία μετατρέπεται σε αποικία εξόρυξης της ΕΕ
Ένα έργο για την εκμετάλλευση αποθεμάτων λιθίου στη Σερβία, με την υποστήριξη των Βρυξελλών, προκαλεί πολιτική αστάθεια στις παρυφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το Politico.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πόνταρε στρατηγικά στα αποθέματα λιθίου της Σερβίας, για να υποστηρίξει τη μετάβαση προς τα ηλεκτρικά οχήματα.
Αντ’ αυτού, όμως, βρέθηκε αντιμέτωπη με «βρώμικη» πολιτική και μια τόσο έντονη περιβαλλοντική αντίδραση, που δηλητηριάζει τις σχέσεις της Βαλκανικής χώρας με τις Βρυξέλλες και θέτει σε κίνδυνο τις φιλοδοξίες ένταξής της στο μπλοκ.
Το κοίτασμα Jadar της Σερβίας εκτιμάται ότι περιέχει αρκετό από το λευκό, μαλακό μέταλλο ώστε να τροφοδοτήσει 1 εκατομμύριο ηλεκτρικά οχήματα και να καλύψει έως και το 25% της ευρωπαϊκής ζήτησης.
Αυτό καθιστά το μεγαλύτερο γνωστό κοίτασμα λιθίου στην ήπειρο, πυρήνα της προσπάθειας της ΕΕ να εξασφαλίσει κρίσιμες πρώτες ύλες για την ενεργειακή μετάβαση.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το έργο εξόρυξης, που αναπτύσσεται από την πολυεθνική Rio Tinto, είναι πιθανό να εξασφαλίσει βασική υποστήριξη από τις Βρυξέλλες μέσω του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), ο οποίος αποσκοπεί στη μείωση της εξάρτησης από την Κίνα.
Όμως η έντονη αντίσταση των Σέρβων, που ανησυχούν για περιβαλλοντικές καταστροφές και κατηγορούν τους ηγέτες τους για διαφθορά και ευνοιοκρατία, απειλεί να υπονομεύσει την ήδη χαμηλή στήριξη (περίπου 40%) για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ.
Ο Aleksandar Matković, ερευνητής με έδρα το Βελιγράδι και διοργανωτής διαδηλώσεων κατά του έργου, δήλωσε ότι η υποστήριξη της ΕΕ στο Jadar θα σημαίνει πως η Ένωση θέτει τα οικονομικά της συμφέροντα πάνω από τις θεμελιώδεις αξίες της και πως αυτό θα έχει «δραματικές συνέπειες για τη Σερβία και την ευρύτερη περιοχή».
«Θυσιάζουν τη Σερβία για την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης»
Η Rio Tinto, μία από τις μεγαλύτερες μεταλλευτικές εταιρείες στον κόσμο, είχε αρχικά ανακοινώσει σχέδια για την κατασκευή ενός μεταλλείου λιθίου αξίας 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο δυτικό τμήμα της Σερβίας, στην περιοχή Jadar.
Το έργο θα περιλάμβανε ένα ορυχείο, ένα εργοστάσιο επεξεργασίας και δίκτυο υποδομών μεταφοράς.
Το 2022, η κυβέρνηση της Σερβίας —αντιμέτωπη με μαζικές διαδηλώσεις και αντιδράσεις πολιτών— αποφάσισε να ανακαλέσει την άδεια του έργου. Ωστόσο, λίγους μήνες μετά, η Rio Tinto επέστρεψε με νέα στρατηγική και άρχισε πάλι να προωθεί το έργο, με εμφανή στήριξη από την ηγεσία της χώρας.
Η πίεση για την επανεκκίνηση του έργου αυξήθηκε καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκαθάρισε πως επιδιώκει μεγαλύτερη ανεξαρτησία από την Κίνα για κρίσιμες πρώτες ύλες, με το λίθιο να βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της στρατηγικής.
Ο Aleksandar Jovanović Ćuta, μέλος του κοινοβουλίου και ηγετική φυσιογνωμία στο οικολογικό κίνημα της χώρας, κατηγόρησε την κυβέρνηση και την ΕΕ ότι «θυσιάζουν τη Σερβία στον βωμό της πράσινης μετάβασης της Ευρώπης».
«Μας αντιμετωπίζουν σαν αποικία», δήλωσε. «Θέλουν το λίθιό μας, αλλά δεν ενδιαφέρονται για το περιβάλλον μας ή για τη δημοκρατία μας», είπε.
Η πολιτική πίσω από το μετάλλευμα
Η εξόρυξη λιθίου έχει εξελιχθεί σε πολιτικά ευαίσθητο ζήτημα στη Σερβία.
Ενώ η κυβέρνηση του Προέδρου Aleksandar Vučić φαίνεται πρόθυμη να ξαναβάλει μπρος το έργο, η αντιπολίτευση και οι ακτιβιστές επιμένουν ότι η διαδικασία γίνεται χωρίς διαφάνεια, δημόσια διαβούλευση ή επαρκείς περιβαλλοντικές αξιολογήσεις.
Η Rio Tinto έχει ήδη αποκτήσει εκτάσεις γης και λέει ότι μπορεί να ξεκινήσει την παραγωγή μέσα σε λίγα χρόνια, αν το έργο εγκριθεί ξανά.
Πολλοί όμως βλέπουν μια συμμαχία συμφερόντων μεταξύ της πολυεθνικής εταιρείας, της σερβικής κυβέρνησης και της ΕΕ, η οποία κάνει τα στραβά μάτια σε θέματα δημοκρατίας προκειμένου να διασφαλίσει τις πρώτες ύλες της.
«Η ΕΕ φαίνεται να ξεχνά τις αξίες της — περιβαλλοντική προστασία, διαφάνεια, συμμετοχή των πολιτών — όταν πρόκειται για την προμήθεια λιθίου από τη Σερβία», λέει ο πολιτικός αναλυτής Srđan Cvijić.
Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν επίσης ότι η αμφιλεγόμενη διαχείριση του έργου μπορεί να σπρώξει τη Σερβία πιο κοντά στη Ρωσία ή την Κίνα — δύο χώρες που ήδη έχουν ισχυρή επιρροή στην περιοχή.
Μπορεί η πράσινη μετάβαση της ΕΕ να γίνει χωρίς "νέες αποικίες";
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει ότι οι πράσινες τεχνολογίες —και οι πρώτες ύλες που τις τροφοδοτούν— πρέπει να εξορύσσονται με βιώσιμο και κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο.
Παρόλα αυτά, στην πράξη, η πίεση για ενεργειακή ανεξαρτησία φαίνεται να υπερισχύει.
Η Κομισιόν έχει προτείνει τον Κανονισμό για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), έναν μηχανισμό που επιτρέπει στην ΕΕ να επιλέγει «στρατηγικά έργα» τα οποία θα λαμβάνουν επιτάχυνση στην έγκριση, χρηματοδότηση και στήριξη — ακόμα κι αν βρίσκονται εκτός των συνόρων της Ένωσης, όπως η Σερβία.
Το έργο του Jadar έχει όλες τις προδιαγραφές για να ενταχθεί σε αυτή την κατηγορία. Όμως η ένταξή του θα στείλει και ένα πολιτικό μήνυμα: ότι η ΕΕ είναι πρόθυμη να παρακάμψει τους δικούς της περιβαλλοντικούς και δημοκρατικούς κανόνες, προκειμένου να εξασφαλίσει λιθίου.
«Αυτό το δίλημμα θα είναι όλο και πιο έντονο στο μέλλον: θέλουμε καθαρή ενέργεια, αλλά πού και πώς θα εξορύξουμε τις πρώτες ύλες;» αναρωτιέται ο Jovanović Ćuta.
Οι κάτοικοι του Loznica, της περιοχής που θα επηρεαστεί άμεσα, συνεχίζουν να διαδηλώνουν.
Ενώ κάποιοι ελπίζουν ότι οι θέσεις εργασίας και οι επενδύσεις θα ενισχύσουν την τοπική οικονομία, πολλοί περισσότεροι ανησυχούν για το πόσιμο νερό, τη γεωργία και τη δημόσια υγεία.
www.bankingnews.gr
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πόνταρε στρατηγικά στα αποθέματα λιθίου της Σερβίας, για να υποστηρίξει τη μετάβαση προς τα ηλεκτρικά οχήματα.
Αντ’ αυτού, όμως, βρέθηκε αντιμέτωπη με «βρώμικη» πολιτική και μια τόσο έντονη περιβαλλοντική αντίδραση, που δηλητηριάζει τις σχέσεις της Βαλκανικής χώρας με τις Βρυξέλλες και θέτει σε κίνδυνο τις φιλοδοξίες ένταξής της στο μπλοκ.
Το κοίτασμα Jadar της Σερβίας εκτιμάται ότι περιέχει αρκετό από το λευκό, μαλακό μέταλλο ώστε να τροφοδοτήσει 1 εκατομμύριο ηλεκτρικά οχήματα και να καλύψει έως και το 25% της ευρωπαϊκής ζήτησης.
Αυτό καθιστά το μεγαλύτερο γνωστό κοίτασμα λιθίου στην ήπειρο, πυρήνα της προσπάθειας της ΕΕ να εξασφαλίσει κρίσιμες πρώτες ύλες για την ενεργειακή μετάβαση.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το έργο εξόρυξης, που αναπτύσσεται από την πολυεθνική Rio Tinto, είναι πιθανό να εξασφαλίσει βασική υποστήριξη από τις Βρυξέλλες μέσω του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), ο οποίος αποσκοπεί στη μείωση της εξάρτησης από την Κίνα.
Όμως η έντονη αντίσταση των Σέρβων, που ανησυχούν για περιβαλλοντικές καταστροφές και κατηγορούν τους ηγέτες τους για διαφθορά και ευνοιοκρατία, απειλεί να υπονομεύσει την ήδη χαμηλή στήριξη (περίπου 40%) για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ.
Ο Aleksandar Matković, ερευνητής με έδρα το Βελιγράδι και διοργανωτής διαδηλώσεων κατά του έργου, δήλωσε ότι η υποστήριξη της ΕΕ στο Jadar θα σημαίνει πως η Ένωση θέτει τα οικονομικά της συμφέροντα πάνω από τις θεμελιώδεις αξίες της και πως αυτό θα έχει «δραματικές συνέπειες για τη Σερβία και την ευρύτερη περιοχή».
«Θυσιάζουν τη Σερβία για την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης»
Η Rio Tinto, μία από τις μεγαλύτερες μεταλλευτικές εταιρείες στον κόσμο, είχε αρχικά ανακοινώσει σχέδια για την κατασκευή ενός μεταλλείου λιθίου αξίας 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο δυτικό τμήμα της Σερβίας, στην περιοχή Jadar.
Το έργο θα περιλάμβανε ένα ορυχείο, ένα εργοστάσιο επεξεργασίας και δίκτυο υποδομών μεταφοράς.
Το 2022, η κυβέρνηση της Σερβίας —αντιμέτωπη με μαζικές διαδηλώσεις και αντιδράσεις πολιτών— αποφάσισε να ανακαλέσει την άδεια του έργου. Ωστόσο, λίγους μήνες μετά, η Rio Tinto επέστρεψε με νέα στρατηγική και άρχισε πάλι να προωθεί το έργο, με εμφανή στήριξη από την ηγεσία της χώρας.
Η πίεση για την επανεκκίνηση του έργου αυξήθηκε καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκαθάρισε πως επιδιώκει μεγαλύτερη ανεξαρτησία από την Κίνα για κρίσιμες πρώτες ύλες, με το λίθιο να βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της στρατηγικής.
Ο Aleksandar Jovanović Ćuta, μέλος του κοινοβουλίου και ηγετική φυσιογνωμία στο οικολογικό κίνημα της χώρας, κατηγόρησε την κυβέρνηση και την ΕΕ ότι «θυσιάζουν τη Σερβία στον βωμό της πράσινης μετάβασης της Ευρώπης».
«Μας αντιμετωπίζουν σαν αποικία», δήλωσε. «Θέλουν το λίθιό μας, αλλά δεν ενδιαφέρονται για το περιβάλλον μας ή για τη δημοκρατία μας», είπε.
Η πολιτική πίσω από το μετάλλευμα
Η εξόρυξη λιθίου έχει εξελιχθεί σε πολιτικά ευαίσθητο ζήτημα στη Σερβία.
Ενώ η κυβέρνηση του Προέδρου Aleksandar Vučić φαίνεται πρόθυμη να ξαναβάλει μπρος το έργο, η αντιπολίτευση και οι ακτιβιστές επιμένουν ότι η διαδικασία γίνεται χωρίς διαφάνεια, δημόσια διαβούλευση ή επαρκείς περιβαλλοντικές αξιολογήσεις.
Η Rio Tinto έχει ήδη αποκτήσει εκτάσεις γης και λέει ότι μπορεί να ξεκινήσει την παραγωγή μέσα σε λίγα χρόνια, αν το έργο εγκριθεί ξανά.
Πολλοί όμως βλέπουν μια συμμαχία συμφερόντων μεταξύ της πολυεθνικής εταιρείας, της σερβικής κυβέρνησης και της ΕΕ, η οποία κάνει τα στραβά μάτια σε θέματα δημοκρατίας προκειμένου να διασφαλίσει τις πρώτες ύλες της.
«Η ΕΕ φαίνεται να ξεχνά τις αξίες της — περιβαλλοντική προστασία, διαφάνεια, συμμετοχή των πολιτών — όταν πρόκειται για την προμήθεια λιθίου από τη Σερβία», λέει ο πολιτικός αναλυτής Srđan Cvijić.
Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν επίσης ότι η αμφιλεγόμενη διαχείριση του έργου μπορεί να σπρώξει τη Σερβία πιο κοντά στη Ρωσία ή την Κίνα — δύο χώρες που ήδη έχουν ισχυρή επιρροή στην περιοχή.
Μπορεί η πράσινη μετάβαση της ΕΕ να γίνει χωρίς "νέες αποικίες";
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει ότι οι πράσινες τεχνολογίες —και οι πρώτες ύλες που τις τροφοδοτούν— πρέπει να εξορύσσονται με βιώσιμο και κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο.
Παρόλα αυτά, στην πράξη, η πίεση για ενεργειακή ανεξαρτησία φαίνεται να υπερισχύει.
Η Κομισιόν έχει προτείνει τον Κανονισμό για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), έναν μηχανισμό που επιτρέπει στην ΕΕ να επιλέγει «στρατηγικά έργα» τα οποία θα λαμβάνουν επιτάχυνση στην έγκριση, χρηματοδότηση και στήριξη — ακόμα κι αν βρίσκονται εκτός των συνόρων της Ένωσης, όπως η Σερβία.
Το έργο του Jadar έχει όλες τις προδιαγραφές για να ενταχθεί σε αυτή την κατηγορία. Όμως η ένταξή του θα στείλει και ένα πολιτικό μήνυμα: ότι η ΕΕ είναι πρόθυμη να παρακάμψει τους δικούς της περιβαλλοντικούς και δημοκρατικούς κανόνες, προκειμένου να εξασφαλίσει λιθίου.
«Αυτό το δίλημμα θα είναι όλο και πιο έντονο στο μέλλον: θέλουμε καθαρή ενέργεια, αλλά πού και πώς θα εξορύξουμε τις πρώτες ύλες;» αναρωτιέται ο Jovanović Ćuta.
Οι κάτοικοι του Loznica, της περιοχής που θα επηρεαστεί άμεσα, συνεχίζουν να διαδηλώνουν.
Ενώ κάποιοι ελπίζουν ότι οι θέσεις εργασίας και οι επενδύσεις θα ενισχύσουν την τοπική οικονομία, πολλοί περισσότεροι ανησυχούν για το πόσιμο νερό, τη γεωργία και τη δημόσια υγεία.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών