Τα μαχητικά αεροσκάφη με Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πιο κοντά απ’ όσο νομίζετε - Ο πόλεμος του αύριο... πλησιάζει

Βρισκόμαστε άραγε στο κατώφλι μιας νέας εποχής, όπου τα μαχητικά αεροσκάφη θα πετούν χωρίς πιλότους – με έλεγχο αποκλειστικά από την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ);
Ο Υποναύαρχος Michael Donnelly του αμερικανικού ναυτικού δήλωσε πρόσφατα πως το επόμενο πολεμικό μαχητικό που θα αναπτυχθεί ενδέχεται να είναι και το τελευταίο που θα διαθέτει πιλότο στο πιλοτήριο.
Πρόκειται για μια εντυπωσιακή –αν και όχι απρόσμενη– αλλαγή στον τρόπο σκέψης γύρω από το μέλλον των αεροπορικών επιχειρήσεων.

Και δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ που κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Πολλά προγράμματα ανάπτυξης μαχητικών νέας γενιάς ανά τον κόσμο εξετάζουν σοβαρά τη δυνατότητα πλήρως μη επανδρωμένων επιλογών.

Βέβαια, τέτοιες προβλέψεις έχουν γίνει ξανά στο παρελθόν.
Το 2015, ανώτερα στελέχη του αμερικανικού ναυτικού είχαν εκτιμήσει ότι το τελευταίο επανδρωμένο μαχητικό είχε ήδη αγοραστεί. Και ήδη από το 1957, υπήρχαν προβλέψεις για το "τέλος των πιλότων". Οπότε, τι έχει αλλάξει τώρα;

Πλεονεκτήματα των μη επανδρωμένων μαχητικών

Η ικανότητα ενός μαχητικού να ελίσσεται, να επιταχύνει και να διατηρεί υψηλές ταχύτητες –γνωστή και ως κινηματική απόδοση– είναι κρίσιμη για τις αερομαχίες. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι οι πιλότοι μειώνουν την απόδοση αυτή έως και κατά 80%. Αν και ο αριθμός αυτός αμφισβητείται, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα.

Όπως αναφέρεται σε άρθρο των Asian Times, χωρίς την ανάγκη για συστήματα υποστήριξης ζωής, όπως καθίσματα εκτίναξης ή παροχή οξυγόνου, μπορούν να λειτουργούν με τρόπους που είναι αδύνατοι για τα επανδρωμένα. Επιπλέον, η πρόοδος στην Τεχνητή Νοημοσύνη ωθεί τις ένοπλες δυνάμεις να επανεξετάσουν τον ρόλο του ανθρώπινου πιλότου συνολικά.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη ήδη δείχνει ότι μπορεί να ξεπεράσει τον άνθρωπο σε στρατιωτικές ασκήσεις. Στα υπάρχοντα τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη, υπάρχει πάντα ανθρώπινος έλεγχος – αυτό λέγεται “human-in-the-loop”. Τώρα όμως, προχωρούμε στο “human-on-the-loop” (όπου ο άνθρωπος επιβλέπει και παρεμβαίνει μόνο αν χρειαστεί) και ακόμα και στο “human-out-of-the-loop” (όπου η ΤΝ παίρνει αυτόνομα αποφάσεις για στόχους).

Αν και η τελευταία επιλογή είναι αμφιλεγόμενη, ενδέχεται να προσφέρει κρίσιμα πλεονεκτήματα. Σε συνθήκες όπου τα χιλιοστά του δευτερολέπτου μετρούν, ένα αυτόνομο σύστημα θα μπορούσε να ξεπεράσει κάθε άνθρωπο – σε σημείο που ανώτατα στελέχη άμυνας εκφράζουν προθυμία να εμπιστευτούν την ΤΝ ακόμη και για θανατηφόρες αποφάσεις, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι τα αυτόνομα συστήματα ίσως τηρούν πιο αυστηρά το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο απ’ ό,τι οι άνθρωποι.

Οικονομικά και στρατηγικά οφέλη

Τα μη επανδρωμένα μαχητικά προσφέρουν επίσης σημαντικές οικονομίες. Η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία μαχητικών είναι ιδιαίτερα δαπανηρή – κυρίως λόγω της εκπαίδευσης και υποστήριξης των πιλότων.
Μια μελέτη του 2011 έδειξε ότι το συνολικό κόστος ενός μη επανδρωμένου συστήματος παρακολούθησης ήταν σχεδόν το μισό σε σύγκριση με ένα αντίστοιχο επανδρωμένο. Κι αυτό είναι κρίσιμο, ειδικά αν σκεφτεί κανείς τις αναμενόμενες απώλειες σε περίπτωση σύγκρουσης με χώρες όπως η Ρωσία ή η Κίνα.

Άλλο ένα πλεονέκτημα είναι η μείωση ρίσκου. Καθώς οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ αντιμετωπίζουν έλλειψη εκπαιδευμένων πιλότων, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορούν να προσφέρουν μια λύση – χωρίς να θέτουν ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα Venom της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας, όπου μαχητικά F-16 τροποποιούνται για να εκπαιδεύσουν Τεχνητή Νοημοσύνη, με στόχο την τελική μετάβαση της σε drones.
Αυτά τα drones θα επιχειρούν μαζί με επανδρωμένα μαχητικά, ως μικτές ομάδες ανθρώπων και μηχανών. Αν η ΤΝ παραμείνει στα F-16 ή μεταφερθεί σε πιο προηγμένα μαχητικά, μπορεί να δημιουργηθεί μια μοίρα αυτόνομων αεροσκαφών με δυνατότητες αντίστοιχες των επανδρωμένων.

Ακόμα πιο φιλόδοξες ιδέες

Μια πιο φιλόδοξη προσέγγιση είναι να εγκαταλειφθεί εντελώς η ιδέα του παραδοσιακού μαχητικού. Υπάρχει η σκέψη για σμήνη φθηνών, αναλώσιμων drones που θα επιχειρούν συνεργατικά και θα υπερφορτώνουν τις εχθρικές άμυνες. Αν και τα σημερινά drones έχουν περιορισμούς σε εμβέλεια, φορτίο και απαιτούν ανθρώπινη επίβλεψη, το αληθινό "swarming" ίσως αλλάξει το παιχνίδι.

Τι μας κρατάει πίσω;

Αν όλα αυτά ακούγονται τόσο υποσχόμενα, γιατί δεν τα εφαρμόζουν ήδη οι στρατοί;

Πρώτα απ’ όλα, η ΤΝ δεν είναι ακόμα απόλυτα έτοιμη. Το machine learning – η τεχνική μέσω της οποίας οι αλγόριθμοι “μαθαίνουν” από εμπειρία – παρότι ισχυρό, έχει ακόμα δυσκολίες στην αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας και της απροσδιοριστίας του πολέμου.
Ακόμη και κάτι απλό, όπως η τοποθέτηση τροχών σε ένα αεροσκάφος, μπορεί να μπερδέψει τα συστήματα όρασης υπολογιστή. Η εκπαίδευση ΤΝ για να ανταποκριθεί σε κάθε πιθανό σενάριο μάχης είναι τεράστια πρόκληση. Όπως το έθεσε ένας διοικητής: «Ο ρομποτοποιημένος πόλεμος… είναι αιώνες μακριά».

Ένα άλλο εμπόδιο είναι η επικοινωνία. Τα τηλεκατευθυνόμενα και διασυνδεδεμένα drones χρειάζονται σταθερές συνδέσεις δεδομένων – κι αυτό είναι ακριβώς που προσπαθούν να μπλοκάρουν οι εχθροί με παρεμβολές. Έτσι, το δίλημμα γίνεται: είτε κρατάς τον πιλότο μέσα, είτε πας σε πλήρη αυτονομία, ώστε το αεροσκάφος να μπορεί να συνεχίσει τη μάχη ακόμα και αν χάσει τη σύνδεση.

Ίσως όμως το μεγαλύτερο εμπόδιο να είναι ψυχολογικό: ο φόβος να περάσουμε το «Ρουβίκωνα».

www.bankingnews.gr