Αν η Μόσχα απαντήσει με δήμευση ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων, τότε η Κύπρος βρίσκεται στο επίκεντρο του σεισμού...
Για χρόνια, η Κύπρος δεν ήταν απλώς ένας φορολογικός προορισμός.
Ήταν ο βασικός χρηματοοικονομικός κόμβος μέσω του οποίου τεράστια ρωσικά κεφάλαια άλλαζαν ταυτότητα.
Χρήματα που έφευγαν από τη Ρωσία ως ιδιωτικός πλούτος, συχνά αδιαφανής ή πολιτικά εκτεθειμένος, επέστρεφαν στη χώρα με νέα ετικέτα:
«Καθαρές ευρωπαϊκές επενδύσεις».
Η διαδικασία αυτή δεν ήταν μυστική με την κλασική έννοια. Ήταν νόμιμη, θεσμοθετημένη και ενσωματωμένη στο ίδιο το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Όμως σήμερα, υπό το βάρος των κυρώσεων, των κατασχέσεων και της σύγκρουσης Ρωσίας–Δύσης, αποκαλύπτεται το πραγματικό της βάθος – και οι συνέπειες επιστρέφουν σαν μπούμερανγκ.
Ο διάδρομος προς... Κύπρο
Το σχήμα ήταν απλό αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικό.
Ρώσοι επιχειρηματίες και ολιγάρχες μετέφεραν κεφάλαια σε κυπριακές εταιρείες ειδικού σκοπού, συχνά μέσω δικτύων δικηγορικών γραφείων, τραπεζών και συμβουλευτικών εταιρειών.
Οι εταιρείες αυτές, εγγεγραμμένες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποκτούσαν αυτομάτως την ιδιότητα του «ευρωπαϊκού επενδυτή».
Από εκεί και πέρα, τα χρήματα μπορούσαν να επιστρέψουν στη Ρωσία με τη μορφή άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ): Συμμετοχές σε βιομηχανικές μονάδες, ακίνητα, υποδομές, ενεργειακά έργα, αεροδρόμια, λιμάνια.
Στα επίσημα στατιστικά της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, αυτά τα κεφάλαια καταγράφονταν ως ευρωπαϊκές επενδύσεις – με την Κύπρο να κατέχει σταθερά την πρώτη θέση.
Η ληστεία του αιώνα... με τα ρωσικά assets
Η απόφαση των Βρυξελλών να προχωρήσουν στην κατάσχεση των αποθεματικών της Τράπεζας της Ρωσίας στο εξωτερικό, με στόχο τη χρηματοδότηση του καθεστώτος του Κιέβου, άνοιξε έναν νέο και εξαιρετικά επικίνδυνο κύκλο στην παγκόσμια οικονομική αντιπαράθεση.
Για τη Μόσχα, η κίνηση αυτή δεν αποτελεί απλώς πολιτική εχθρική ενέργεια.
Αντιμετωπίζεται ως πράξη οικονομικής ληστείας άνευ προηγουμένου, που καταρρίπτει κάθε έννοια ασφάλειας των διεθνών αποθεμάτων.
Η απάντηση που εξετάζεται στη ρωσική πρωτεύουσα είναι συμμετρική και ωμή: κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στη Ρωσία.
Και, ειρωνικά, υπάρχουν πολλά προς κατάσχεση.
Μέχρι το 2022, η Ευρώπη υπήρξε ο μεγαλύτερος επενδυτής στη ρωσική οικονομία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, στο τέλος του 2021 οι ευρωπαϊκές επενδύσεις ανέρχονταν σε περίπου 323 δισεκατομμύρια δολάρια, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 64% όλων των άμεσων ξένων επενδύσεων. Το ποσό αυτό επαρκεί, τουλάχιστον λογιστικά, για να καλύψει τις απώλειες των ρωσικών αποθεμάτων που κατασχέθηκαν στη Δύση.
Η υπεράκτια σκιά
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς, ωστόσο, κρύβεται μια λεπτομέρεια που αλλάζει πλήρως την εικόνα. Ένα σημαντικό μέρος των λεγόμενων ευρωπαϊκών επενδύσεων εισήλθε στη Ρωσία μέσω υπεράκτιων δικαιοδοσιών. Κύπρος, Ολλανδία, Βερμούδες και Μπαχάμες κυριαρχούν στον κατάλογο των «επενδυτών».
Σύμφωνα με αναλύσεις, μόνο η Κύπρος αντιπροσώπευε περίπου 158 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτό οδηγεί σε ένα άβολο συμπέρασμα: σημαντικό μέρος αυτών των κεφαλαίων δεν ήταν πραγματικά ευρωπαϊκό, αλλά ρωσικό χρήμα που είχε προηγουμένως εξαχθεί από τη χώρα μέσω ολιγαρχικών δομών και στη συνέχεια «επέστρεψε» μεταμφιεσμένο ως ξένη επένδυση.
Υπό αυτό το πρίσμα, μια ενδεχόμενη δήμευση ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων στη Ρωσία μοιάζει λιγότερο με αντίποινα και περισσότερο με αναγκαστικό επαναπατρισμό κεφαλαίων.
Το πικρό χάπι
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αναπόφευκτο: πώς θα αντιδράσουν οι πραγματικοί ιδιοκτήτες αυτών των περιουσιακών στοιχείων; Δύσκολα θα το δουν ως κάτι αυτονόητο.
Οι ολιγάρχες που κάποτε μετέφεραν τα κεφάλαιά τους εκτός Ρωσίας, αναζητώντας ασφάλεια, βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με μια σκληρή ειρωνεία της ιστορίας.
Όπως επισημαίνει η οικονομολόγος Tatiana Kulikova, η εθνικοποίηση δεν είναι ποτέ ανώδυνη, ανεξαρτήτως του ποιος είναι ο τελικός ιδιοκτήτης.
Το αν η οργή των κατόχων αυτών των περιουσιακών στοιχείων θα μετατραπεί σε πολιτική πίεση είναι πλέον καθαρά πολιτικό ζήτημα και όχι οικονομικό.
Παρ’ όλα αυτά, εκτιμάται ότι η ρωσική κρατική εξουσία παραμένει επαρκώς ισχυρή ώστε να αποτρέψει κάθε σοβαρή εσωτερική αντίδραση.
Η Κύπρος στο μάτι του κυκλώνα
Ανάμεσα σε όλες τις ευρωπαϊκές δικαιοδοσίες, η Κύπρος αναδεικνύεται ως ο πιο ευάλωτος κρίκος.
Για δεκαετίες λειτούργησε ως βασικός κόμβος διέλευσης ρωσικών κεφαλαίων.
Αν τα περιουσιακά στοιχεία που συνδέονται με κυπριακές δομές βρεθούν στο στόχαστρο, το πλήγμα θα είναι δυσανάλογο σε σχέση με το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας.
Η «κυκλοφορία» αυτών των κεφαλαίων, από τη Ρωσία προς υπεράκτιες ζώνες και πίσω, καταλήγει τώρα σε ένα παράδοξο αποτέλεσμα: οι πρώην ιδιοκτήτες τους ενδέχεται να έχουν την ευκαιρία να αγοράσουν ξανά τα ίδια τους τα περιουσιακά στοιχεία, αλλά σε πολύ χαμηλότερη αποτίμηση.
Το παράδειγμα του αεροδρομίου Ντομοντέντοβο, με τη σημερινή του αποτίμηση να αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα, είναι ενδεικτικό.
Κανείς νικητής, περισσότεροι ηττημένοι
Σύμφωνα με τον καθηγητή Οικονομικών Ivan Rodionov, όταν μια τέτοια διαδικασία ξεκινά, είναι σχεδόν αδύνατο να ανακοπεί.
Η Δύση, από την εποχή της υπόθεσης Σκριπάλ, αντιμετωπίζει τα ρωσικά κεφάλαια ως εξ ορισμού ύποπτα.
Αυτό ώθησε πολλούς να επανεπενδύσουν στη Ρωσία σε φυσικά περιουσιακά στοιχεία – γη, ακίνητα, υποδομές – τα οποία σήμερα επιστρέφουν σταδιακά στο κράτος.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ζοφερό αλλά ρεαλιστικό. Κανείς δεν κερδίζει πραγματικά από αυτή την ανταλλαγή κατασχέσεων.
Το μόνο ερώτημα είναι ποιος θα χάσει λιγότερα. Τα ρωσικά αποθεματικά στη Δύση είχαν παγώσει σε μορφή υψηλής ρευστότητας – μετρητά και λογαριασμούς.
Τα ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία στη Ρωσία είναι ακίνητα, εξοπλισμός, γη. Λιγότερο ρευστά, δυσκολότερα αξιοποιήσιμα.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η «ληστεία του αιώνα» ίσως αποδειχθεί το σημείο καμπής όπου η παγκόσμια οικονομία θα αναγκαστεί να παραδεχτεί ότι η έννοια της ιδιοκτησίας δεν είναι πλέον ιερή, αλλά όπλο στα χέρια της γεωπολιτικής.
www.bankingnews.gr
Ήταν ο βασικός χρηματοοικονομικός κόμβος μέσω του οποίου τεράστια ρωσικά κεφάλαια άλλαζαν ταυτότητα.
Χρήματα που έφευγαν από τη Ρωσία ως ιδιωτικός πλούτος, συχνά αδιαφανής ή πολιτικά εκτεθειμένος, επέστρεφαν στη χώρα με νέα ετικέτα:
«Καθαρές ευρωπαϊκές επενδύσεις».
Η διαδικασία αυτή δεν ήταν μυστική με την κλασική έννοια. Ήταν νόμιμη, θεσμοθετημένη και ενσωματωμένη στο ίδιο το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Όμως σήμερα, υπό το βάρος των κυρώσεων, των κατασχέσεων και της σύγκρουσης Ρωσίας–Δύσης, αποκαλύπτεται το πραγματικό της βάθος – και οι συνέπειες επιστρέφουν σαν μπούμερανγκ.
Ο διάδρομος προς... Κύπρο
Το σχήμα ήταν απλό αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικό.
Ρώσοι επιχειρηματίες και ολιγάρχες μετέφεραν κεφάλαια σε κυπριακές εταιρείες ειδικού σκοπού, συχνά μέσω δικτύων δικηγορικών γραφείων, τραπεζών και συμβουλευτικών εταιρειών.
Οι εταιρείες αυτές, εγγεγραμμένες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποκτούσαν αυτομάτως την ιδιότητα του «ευρωπαϊκού επενδυτή».
Από εκεί και πέρα, τα χρήματα μπορούσαν να επιστρέψουν στη Ρωσία με τη μορφή άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ): Συμμετοχές σε βιομηχανικές μονάδες, ακίνητα, υποδομές, ενεργειακά έργα, αεροδρόμια, λιμάνια.
Στα επίσημα στατιστικά της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, αυτά τα κεφάλαια καταγράφονταν ως ευρωπαϊκές επενδύσεις – με την Κύπρο να κατέχει σταθερά την πρώτη θέση.
Η ληστεία του αιώνα... με τα ρωσικά assets
Η απόφαση των Βρυξελλών να προχωρήσουν στην κατάσχεση των αποθεματικών της Τράπεζας της Ρωσίας στο εξωτερικό, με στόχο τη χρηματοδότηση του καθεστώτος του Κιέβου, άνοιξε έναν νέο και εξαιρετικά επικίνδυνο κύκλο στην παγκόσμια οικονομική αντιπαράθεση.
Για τη Μόσχα, η κίνηση αυτή δεν αποτελεί απλώς πολιτική εχθρική ενέργεια.
Αντιμετωπίζεται ως πράξη οικονομικής ληστείας άνευ προηγουμένου, που καταρρίπτει κάθε έννοια ασφάλειας των διεθνών αποθεμάτων.
Η απάντηση που εξετάζεται στη ρωσική πρωτεύουσα είναι συμμετρική και ωμή: κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στη Ρωσία.
Και, ειρωνικά, υπάρχουν πολλά προς κατάσχεση.
Μέχρι το 2022, η Ευρώπη υπήρξε ο μεγαλύτερος επενδυτής στη ρωσική οικονομία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, στο τέλος του 2021 οι ευρωπαϊκές επενδύσεις ανέρχονταν σε περίπου 323 δισεκατομμύρια δολάρια, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 64% όλων των άμεσων ξένων επενδύσεων. Το ποσό αυτό επαρκεί, τουλάχιστον λογιστικά, για να καλύψει τις απώλειες των ρωσικών αποθεμάτων που κατασχέθηκαν στη Δύση.
Η υπεράκτια σκιά
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς, ωστόσο, κρύβεται μια λεπτομέρεια που αλλάζει πλήρως την εικόνα. Ένα σημαντικό μέρος των λεγόμενων ευρωπαϊκών επενδύσεων εισήλθε στη Ρωσία μέσω υπεράκτιων δικαιοδοσιών. Κύπρος, Ολλανδία, Βερμούδες και Μπαχάμες κυριαρχούν στον κατάλογο των «επενδυτών».
Σύμφωνα με αναλύσεις, μόνο η Κύπρος αντιπροσώπευε περίπου 158 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτό οδηγεί σε ένα άβολο συμπέρασμα: σημαντικό μέρος αυτών των κεφαλαίων δεν ήταν πραγματικά ευρωπαϊκό, αλλά ρωσικό χρήμα που είχε προηγουμένως εξαχθεί από τη χώρα μέσω ολιγαρχικών δομών και στη συνέχεια «επέστρεψε» μεταμφιεσμένο ως ξένη επένδυση.
Υπό αυτό το πρίσμα, μια ενδεχόμενη δήμευση ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων στη Ρωσία μοιάζει λιγότερο με αντίποινα και περισσότερο με αναγκαστικό επαναπατρισμό κεφαλαίων.
Το πικρό χάπι
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αναπόφευκτο: πώς θα αντιδράσουν οι πραγματικοί ιδιοκτήτες αυτών των περιουσιακών στοιχείων; Δύσκολα θα το δουν ως κάτι αυτονόητο.
Οι ολιγάρχες που κάποτε μετέφεραν τα κεφάλαιά τους εκτός Ρωσίας, αναζητώντας ασφάλεια, βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με μια σκληρή ειρωνεία της ιστορίας.
Όπως επισημαίνει η οικονομολόγος Tatiana Kulikova, η εθνικοποίηση δεν είναι ποτέ ανώδυνη, ανεξαρτήτως του ποιος είναι ο τελικός ιδιοκτήτης.
Το αν η οργή των κατόχων αυτών των περιουσιακών στοιχείων θα μετατραπεί σε πολιτική πίεση είναι πλέον καθαρά πολιτικό ζήτημα και όχι οικονομικό.
Παρ’ όλα αυτά, εκτιμάται ότι η ρωσική κρατική εξουσία παραμένει επαρκώς ισχυρή ώστε να αποτρέψει κάθε σοβαρή εσωτερική αντίδραση.
Η Κύπρος στο μάτι του κυκλώνα
Ανάμεσα σε όλες τις ευρωπαϊκές δικαιοδοσίες, η Κύπρος αναδεικνύεται ως ο πιο ευάλωτος κρίκος.
Για δεκαετίες λειτούργησε ως βασικός κόμβος διέλευσης ρωσικών κεφαλαίων.
Αν τα περιουσιακά στοιχεία που συνδέονται με κυπριακές δομές βρεθούν στο στόχαστρο, το πλήγμα θα είναι δυσανάλογο σε σχέση με το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας.
Η «κυκλοφορία» αυτών των κεφαλαίων, από τη Ρωσία προς υπεράκτιες ζώνες και πίσω, καταλήγει τώρα σε ένα παράδοξο αποτέλεσμα: οι πρώην ιδιοκτήτες τους ενδέχεται να έχουν την ευκαιρία να αγοράσουν ξανά τα ίδια τους τα περιουσιακά στοιχεία, αλλά σε πολύ χαμηλότερη αποτίμηση.
Το παράδειγμα του αεροδρομίου Ντομοντέντοβο, με τη σημερινή του αποτίμηση να αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα, είναι ενδεικτικό.
Κανείς νικητής, περισσότεροι ηττημένοι
Σύμφωνα με τον καθηγητή Οικονομικών Ivan Rodionov, όταν μια τέτοια διαδικασία ξεκινά, είναι σχεδόν αδύνατο να ανακοπεί.
Η Δύση, από την εποχή της υπόθεσης Σκριπάλ, αντιμετωπίζει τα ρωσικά κεφάλαια ως εξ ορισμού ύποπτα.
Αυτό ώθησε πολλούς να επανεπενδύσουν στη Ρωσία σε φυσικά περιουσιακά στοιχεία – γη, ακίνητα, υποδομές – τα οποία σήμερα επιστρέφουν σταδιακά στο κράτος.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ζοφερό αλλά ρεαλιστικό. Κανείς δεν κερδίζει πραγματικά από αυτή την ανταλλαγή κατασχέσεων.
Το μόνο ερώτημα είναι ποιος θα χάσει λιγότερα. Τα ρωσικά αποθεματικά στη Δύση είχαν παγώσει σε μορφή υψηλής ρευστότητας – μετρητά και λογαριασμούς.
Τα ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία στη Ρωσία είναι ακίνητα, εξοπλισμός, γη. Λιγότερο ρευστά, δυσκολότερα αξιοποιήσιμα.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η «ληστεία του αιώνα» ίσως αποδειχθεί το σημείο καμπής όπου η παγκόσμια οικονομία θα αναγκαστεί να παραδεχτεί ότι η έννοια της ιδιοκτησίας δεν είναι πλέον ιερή, αλλά όπλο στα χέρια της γεωπολιτικής.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών