Γιατί η ανθρωπότητα δεν μπορεί να ελέγξει τη Γη
Ένα πρόσφατο άρθρο στο New Scientist υπενθυμίζει πως είναι μύθος ότι οι άνθρωποι, όσο σοφοί και έξυπνοι κι αν είναι, μπορούν να «διαχειριστούν» τη βιοσφαίρα.
Το άρθρο αναφέρεται στον άτυχο συμβιβασμό ανάμεσα στη μείωση της ρύπανσης και την παγκόσμια υπερθέρμανση.
Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι οι επιτυχημένες προσπάθειες για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν οδηγήσει σε λιγότερα σωματίδια στην ατμόσφαιρα, τα οποία αντανακλούν το ηλιακό φως πίσω στο διάστημα.
Αυτή η μείωση, αν και βελτιώνει την ποιότητα του αέρα και μειώνει ασθένειες και θανάτους, έχει επιταχύνει την κλιματική αλλαγή.
Υποθετικό σενάριο
Η προειδοποίηση στο άρθρο του New Scientist βασίζεται σε ένα υποθετικό σενάριο όπου οι κυβερνήσεις του κόσμου συμφωνούν να περιορίσουν την κλιματική αλλαγή «ψεκάζοντας αντανακλαστικά σωματίδια στη στρατόσφαιρα που θα μειώνουν την ηλιακή ακτινοβολία».
Η στρατηγική λειτουργεί: οι θερμοκρασίες στο έδαφος σταθεροποιούνται και η ζωή συνεχίζεται κανονικά, παρά την αύξηση των συγκεντρώσεων διοξειδίου του άνθρακα.
Όμως το 2050…
Κάτι πάει στραβά. Τα συστήματα ψεκασμού σταματούν να λειτουργούν, τα χρήματα εξαντλούνται, μια πανδημία χτυπά ή ένας παγκόσμιος πόλεμος διακόπτει τις επιχειρήσεις.
Όποιος κι αν είναι ο λόγος, ο πλανήτης αρχίζει να θερμαίνεται απότομα, καθώς συσσωρευμένες εκπομπές ελευθερώνονται.
Τα οικοσυστήματα δεν μπορούν να ανταποκριθούν, η άγρια ζωή αφανίζεται μαζικά, και ακολουθεί κοινωνικό χάος.
Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως «termination shock».
Αποτυχίες
Το άρθρο εξηγεί πως κάτι παρόμοιο συμβαίνει ήδη, καθώς οι προσπάθειες των τελευταίων δύο δεκαετιών για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ήταν τόσο επιτυχείς που η θερμοκρασία αυξάνεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο.
Παρατηρούνται απρόβλεπτες περιφερειακές αλλαγές, όπως αύξηση των τροπικών κυκλώνων και ενίσχυση των μουσώνων που προκαλούν πλημμύρες.
Ερευνητές επισημαίνουν ότι τα αποτελέσματα ενός «termination shock» μετά από απότομη διακοπή παγκόσμιων προγραμμάτων ψεκασμού θα ήταν πολύ χειρότερα από όσα βιώνουμε σήμερα.
Η θεωρία Gaia του James Lovelock και η αδυναμία ανθρώπινης διαχείρισης
Διαβάζοντας πρόσφατα ξανά το βιβλίο Gaia: A New Look at Life on Earth του James Lovelock, ανανεώθηκαν στο μυαλό μου ορισμένα βασικά σημεία σχετικά με τις προσπάθειες διαχείρισης της βιοσφαίρας.
Για όσους δεν γνωρίζουν τον Lovelock και τη θεωρία Gaia, το βασικό της μήνυμα είναι το εξής: η Γη μπορεί να θεωρηθεί ως ένας ζωντανός οργανισμός που χρησιμοποιεί φυσικές διεργασίες, τόσο ζωντανών όσο και μη ζωντανών υλικών, για να διατηρήσει συνθήκες ευνοϊκές για τη ζωή.
Ο Lovelock ονόμασε αυτό το σύστημα Gaia, προς τιμήν της ελληνικής θεάς της Γης.
Κεντρικό σημείο του Lovelock για το θέμα μας είναι ότι οι άνθρωποι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος Gaia, όπως και όλα τα άλλα έμβια όντα, και έχουμε ρόλο στη διατήρηση των συνθηκών που ευνοούν τη ζωή.
Ωστόσο, η ιδέα ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να διαχειριστούν ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα είναι σχεδόν γελοία για τον ίδιο.
Όπως σημειώνει «δεν υπάρχει συνταγή, ούτε ένα σύνολο αξιών για το πώς να ζούμε μέσα στη Gaia. Για κάθε μας ενέργεια υπάρχουν μόνο συνέπειες.»
«Κάθε φορά που αλλάζουμε σημαντικά κάποιο φυσικό ρυθμιστικό μηχανισμό ή εισάγουμε νέες πηγές ενέργειας ή πληροφορίας, αυξάνουμε την πιθανότητα να υπονομευθεί η σταθερότητα ολόκληρου του συστήματος, μειώνοντας την ποικιλία των αντιδράσεων.»
Δύο πιθανά αρνητικά σενάρια
Ανεξέλεγκτη θετική ανάδραση που θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να οδηγήσει το κλίμα της Γης σε κατάσταση όμοια με αυτήν της Αφροδίτης, όπου οι θερμοκρασίες επιφανείας λιώνουν μόλυβδο.
Συνεχής ταλάντωση που θα προκαλούσε γρήγορες εναλλαγές μεταξύ κλιμάτων παγετώνα και τροπικού.
Ο Lovelock επισημαίνει πως οι σύγχρονες κοινωνίες ζουν κυρίως σε πόλεις και εστιάζουν στην επίλυση προβλημάτων που αφορούν τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων ή ανθρώπων και αστικών θεσμών, αγνοώντας τα προβλήματα που δημιουργούνται στη σχέση τους με τον φυσικό κόσμο.
Αυτή η αποσύνδεση τοποθετεί τον άνθρωπο σε ολοένα μεγαλύτερο μειονέκτημα όταν πρόκειται να αποφασίσει πώς να ζήσει μέσα στη Γη μακροπρόθεσμα.
www.bankingnews.gr
Το άρθρο αναφέρεται στον άτυχο συμβιβασμό ανάμεσα στη μείωση της ρύπανσης και την παγκόσμια υπερθέρμανση.
Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι οι επιτυχημένες προσπάθειες για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν οδηγήσει σε λιγότερα σωματίδια στην ατμόσφαιρα, τα οποία αντανακλούν το ηλιακό φως πίσω στο διάστημα.
Αυτή η μείωση, αν και βελτιώνει την ποιότητα του αέρα και μειώνει ασθένειες και θανάτους, έχει επιταχύνει την κλιματική αλλαγή.
Υποθετικό σενάριο
Η προειδοποίηση στο άρθρο του New Scientist βασίζεται σε ένα υποθετικό σενάριο όπου οι κυβερνήσεις του κόσμου συμφωνούν να περιορίσουν την κλιματική αλλαγή «ψεκάζοντας αντανακλαστικά σωματίδια στη στρατόσφαιρα που θα μειώνουν την ηλιακή ακτινοβολία».
Η στρατηγική λειτουργεί: οι θερμοκρασίες στο έδαφος σταθεροποιούνται και η ζωή συνεχίζεται κανονικά, παρά την αύξηση των συγκεντρώσεων διοξειδίου του άνθρακα.
Όμως το 2050…
Κάτι πάει στραβά. Τα συστήματα ψεκασμού σταματούν να λειτουργούν, τα χρήματα εξαντλούνται, μια πανδημία χτυπά ή ένας παγκόσμιος πόλεμος διακόπτει τις επιχειρήσεις.
Όποιος κι αν είναι ο λόγος, ο πλανήτης αρχίζει να θερμαίνεται απότομα, καθώς συσσωρευμένες εκπομπές ελευθερώνονται.
Τα οικοσυστήματα δεν μπορούν να ανταποκριθούν, η άγρια ζωή αφανίζεται μαζικά, και ακολουθεί κοινωνικό χάος.
Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως «termination shock».
Αποτυχίες
Το άρθρο εξηγεί πως κάτι παρόμοιο συμβαίνει ήδη, καθώς οι προσπάθειες των τελευταίων δύο δεκαετιών για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ήταν τόσο επιτυχείς που η θερμοκρασία αυξάνεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο.
Παρατηρούνται απρόβλεπτες περιφερειακές αλλαγές, όπως αύξηση των τροπικών κυκλώνων και ενίσχυση των μουσώνων που προκαλούν πλημμύρες.
Ερευνητές επισημαίνουν ότι τα αποτελέσματα ενός «termination shock» μετά από απότομη διακοπή παγκόσμιων προγραμμάτων ψεκασμού θα ήταν πολύ χειρότερα από όσα βιώνουμε σήμερα.
Η θεωρία Gaia του James Lovelock και η αδυναμία ανθρώπινης διαχείρισης
Διαβάζοντας πρόσφατα ξανά το βιβλίο Gaia: A New Look at Life on Earth του James Lovelock, ανανεώθηκαν στο μυαλό μου ορισμένα βασικά σημεία σχετικά με τις προσπάθειες διαχείρισης της βιοσφαίρας.
Για όσους δεν γνωρίζουν τον Lovelock και τη θεωρία Gaia, το βασικό της μήνυμα είναι το εξής: η Γη μπορεί να θεωρηθεί ως ένας ζωντανός οργανισμός που χρησιμοποιεί φυσικές διεργασίες, τόσο ζωντανών όσο και μη ζωντανών υλικών, για να διατηρήσει συνθήκες ευνοϊκές για τη ζωή.
Ο Lovelock ονόμασε αυτό το σύστημα Gaia, προς τιμήν της ελληνικής θεάς της Γης.
Κεντρικό σημείο του Lovelock για το θέμα μας είναι ότι οι άνθρωποι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος Gaia, όπως και όλα τα άλλα έμβια όντα, και έχουμε ρόλο στη διατήρηση των συνθηκών που ευνοούν τη ζωή.
Ωστόσο, η ιδέα ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να διαχειριστούν ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα είναι σχεδόν γελοία για τον ίδιο.
Όπως σημειώνει «δεν υπάρχει συνταγή, ούτε ένα σύνολο αξιών για το πώς να ζούμε μέσα στη Gaia. Για κάθε μας ενέργεια υπάρχουν μόνο συνέπειες.»
«Κάθε φορά που αλλάζουμε σημαντικά κάποιο φυσικό ρυθμιστικό μηχανισμό ή εισάγουμε νέες πηγές ενέργειας ή πληροφορίας, αυξάνουμε την πιθανότητα να υπονομευθεί η σταθερότητα ολόκληρου του συστήματος, μειώνοντας την ποικιλία των αντιδράσεων.»
Δύο πιθανά αρνητικά σενάρια
Ανεξέλεγκτη θετική ανάδραση που θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να οδηγήσει το κλίμα της Γης σε κατάσταση όμοια με αυτήν της Αφροδίτης, όπου οι θερμοκρασίες επιφανείας λιώνουν μόλυβδο.
Συνεχής ταλάντωση που θα προκαλούσε γρήγορες εναλλαγές μεταξύ κλιμάτων παγετώνα και τροπικού.
Ο Lovelock επισημαίνει πως οι σύγχρονες κοινωνίες ζουν κυρίως σε πόλεις και εστιάζουν στην επίλυση προβλημάτων που αφορούν τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων ή ανθρώπων και αστικών θεσμών, αγνοώντας τα προβλήματα που δημιουργούνται στη σχέση τους με τον φυσικό κόσμο.
Αυτή η αποσύνδεση τοποθετεί τον άνθρωπο σε ολοένα μεγαλύτερο μειονέκτημα όταν πρόκειται να αποφασίσει πώς να ζήσει μέσα στη Γη μακροπρόθεσμα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών