Η συρρίκνωση των οικονομιών των κρατών, η εκτόξευση των οικονομικών ανισοτήτων και η διαφθορά, εξηγεί την λαϊκή οργή που εκδηλώνεται με κάθε βίαιο τρόπο
Σε έναν κόσμο που οι διαμαρτυρίες περισσεύουν, στη Λατινική Αμερική το κλίμα δυσαρέσκειας έχει φτάσει σε σημείο ύψιστου συναγερμού – τους τελευταίους μήνες του 2019, από τη Βολιβία έως τον Ισημερινό, την Αϊτή στην Ονδούρα, τεράστιες και κάποιες φορές εξαιρετικά βίαιες διαδηλώσεις προκαλούνται από μια ζοφερή σειρά καταστάσεων, αλλά και κάθε αφορμή, όπως η εκλογική απάτη, η διαφθορά, οι αυξανόμενες τιμές των καυσίμων, αλλά και τα κόμιστρα των δημοσίων μεταφορών.
Ακόμη και στη Χιλή, που θεωρείται μια όαση ηρεμίας και ευημερίας στην περιοχή, ξέσπασαν διαμαρτυρίες και ταραχές που άφησαν πίσω τους 20 νεκρούς και ανάγκασαν τον Πρόεδρο Sebastián Piñera να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη χώρα.
Μόλις σήμερα 30/10 μάλιστα, ανακοίνωσε ότι η Χιλή θα αναστείλει την διοργάνωση της Συνόδου Κορυφής APΕC (Σύνοδος Ασίας-Ειρηνικού), η οποία επρόκειτο να διεξαχθεί στις 16 και 17 Νοεμβρίου 2019.
Αιτία οι βίαιες διαδηλώσεις στη χώρα οι οποίες οδήγησαν στην ακύρωση και της Διάσκεψης Κορυφής για το Κλίμα (COP25) που θα διοργανωνόταν κανονικά στις 2 έως τις 13 Δεκεμβρίου 2019.
Η Ουάσινγκτον ενημερώθηκε για την απόφαση από τις ειδήσεις και αναζητά περισσότερες πληροφορίες, θορυβημένη, δεδομένου ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump είχε δηλώσει πως στην Σύνοδο του APEC θα υπογραφόταν μια πρώτη συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για τον τερματισμό του μεταξύ τους εμπορικού πολέμου.
Η από καιρό χαμένη σταθερότητα και οι θεωρίες συνομωσίας…
Είναι ζήτημα πλέον εάν κάποια χώρα στην περιοχή μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά σταθερή όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Foreign Affairs.
Η ραγδαία εξάπλωση των εικόνων των πυρκαγιών και των πολιορκημένων αστυνομικών δυνάμεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενέπνευσε μια ευρεία συζήτηση με μπόλικη συνομωσιολογία, πως όλες αυτές οι διαδηλώσεις κατά μήκος του ημισφαιρίου είναι ενορχηστρωμένες από τη Βενεζουέλα και την Κούβα.
Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτές οι σοσιαλιστικές δικτατορίες, επιδιώκουν να στρέψουν την προσοχή από τις δικές τους εσωτερικές κρίσεις, αποσταθεροποιώντας τις δημοκρατίες της περιοχής που διοικείται από κεντροδεξιά κόμματα, όπως το Εκουαδόρ και η Χιλή.
Ο Nicolas Maduro της Βενεζουέλας φάνηκε να επιβεβαιώνει τη θεωρία όταν σε ομιλία του ισχυρίστηκε ότι «το σχέδιο πηγαίνει ακριβώς όπως ελπίζαμε», με «την ένωση των κοινωνικών κινημάτων, των προοδευτικών και των επαναστατών. . . της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής ».
Ο Maduro έχει μια μακρά ιστορία που υπερεκτιμά την επιρροή του στην περιοχή, ελπίζοντας να εμφανιστεί παντοδύναμος στα μάτια των συμπατριωτών του και του κόσμου.
Και έχει ένα επιπλέον κίνητρο να το πράξει τώρα, δεδομένης της σοβαρής οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης της Βενεζουέλας και της συνεχιζόμενης απειλής για την κυριαρχία του από τον Juan Guaidó, ο οποίος αναγνωρίζεται ως νόμιμος πρόεδρος της χώρας από δεκάδες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Κούβα πάλι, αντιμετωπίζει ακόμη δύσκολες οικονομικές περιόδους, εξαιτίας εν μέρει των κυρώσεων από τη κυβέρνηση Trump.
Τούτου λεχθέντος, πολυάριθμες αξιόπιστες φωνές, όπως ο υπουργός Εξωτερικών της Αργεντινής Jorge Faurie και ο Luis Almagro, ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, έχουν καταγγείλει πως βλέπουν μια σαφή παρέμβαση της Βενεζουέλας και της Κούβας στις πρόσφατες αναταραχές που ξέσπασαν στην περιοχή.
Και στο αποκορύφωμα των ταραχών στο Εκουαδόρ στις αρχές Οκτωβρίου, ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας ανακοίνωσε τη σύλληψη 17 ατόμων στο αεροδρόμιο, «οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Βενεζουελάνοι. . . οι οποίοι μετέφεραν πληροφορίες σχετικά με τις διαμαρτυρίες».
Σύμφωνα με τη χιλιανή εφημερίδα La Tercera, η αστυνομία της Χιλής πιστεύει ότι οι Βενεζουελάνοι και οι Κουβανοί βοήθησαν να προκληθούν βίαιες επιθέσεις στους σταθμούς του μετρό στο Σαντιάγο, κατά τη διάρκεια των ταραχών στα μέσα Οκτωβρίου, για παράδειγμα.
Είναι ωστόσο αρκετά νωρίς και καθόλου ασφαλές, να μιλήσουμε για ξένη παρέμβαση στην ανάφλεξη ή τη διατήρηση των διαμαρτυριών.
Η κλίμακα και η φύση των διαμαρτυριών, οι οποίες έφεραν περισσότερους από ένα εκατομμύριο πολίτες της Χιλής στους δρόμους στις 25 Οκτωβρίου, υποδηλώνουν ότι οι αιτίες είναι άλλες, διαφορετικές, μεγάλες και διαρθρωτικές.
Το να επικεντρώνουμε δε, το ενδιαφέρον στις θεωρίες συνωμοσίας και να επιρρίπτουμε τις ευθύνες για τα όσα συμβαίνουν στον ξένο παράγοντα, ενέχει απλά τον κίνδυνο να δώσει στους πολιτικούς και τις άλλες ελίτ της εξουσίας, έναν αποδιοπομπαίο τράγο.
Φτάνει πια…
Το σημαντικό στοιχείο είναι, πως μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής είχε ήδη αρχίσει να φλέγεται και μία εξήγηση γι'αυτό το τσουνάμι των διαμαρτυριών είναι πως…
Χάρη σε ένα εμπορικό - οικονομικό θαύμα που έζησε η πλειονότητα των κρατών της Λατινικής Αμερικής, οι οικονομίες τους παρουσίασαν ανάπτυξη κατά μέσο όρο περίπου 3,5% σε κατά κεφαλήν βάση την περίοδο 2003-2013, που ήταν και οι καλύτερες επιδόσεις τους εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα.
Τα κέρδη της περιόδου ήταν σχετικά καλά κατανεμημένα και σχεδόν 100 εκατομμύρια Λατινοαμερικανοί ανέβηκαν στη μεσαία τάξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σύμφωνα πάντα με την Παγκόσμια Τράπεζα.
Πολλοί άνθρωποι κατάφεραν να αγοράσουν αυτοκίνητα, πλυντήρια ρούχων και τηλεοράσεις μεγάλης οθόνης για πρώτη φορά.
Ανέμεναν βεβαίως, ότι οι καλές εποχές θα συνεχιστούν, ανεβάζοντας σε δυσθεώρητα ύψη τις προσδοκίες για ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο μέλλον.
Αλλά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν κατ' αυτόν τον τρόπο.
Πολλά κράτη στη συνέχεια, εισήλθαν σε μια μακρά περίοδο απογοητευτικής ανάπτυξης.
Ιδιαίτερα τα τελευταία 5 χρόνια, η Βενεζουέλα υπέστη μία από τις χειρότερες οικονομικές καταρρεύσεις που παρουσιάστηκαν ποτέ σε χώρα σε καιρό ειρήνης.
Η Βραζιλία αντιμετώπισε μία από τις μεγαλύτερες και βαθύτερες οικονομικές υφέσεις στην ιστορία της.
Η Αργεντινή υπέστη κρίση συναλλάγματος και χρέους.
Και συγκριτικά ανθεκτικές χώρες όπως το Περού, το Μεξικό και η Κολομβία παρουσίασαν απλά, μια πολύ απογοητευτική ανάπτυξη.
Οι ιδιαιτερότητες ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, αλλά υπάρχουν κάποιες κοινές αιτίες για την περιφερειακή κάμψη.
Μετά την οξεία οικονομική άνθηση, πολλές λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις έμειναν με μεγάλα και μη βιώσιμα δημοσιονομικά ελλείμματα στα χέρια, στο τέλος αυτής της ανθούσας περιόδου και δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν αρκετά γρήγορα ώστε να καθησυχάσουν τους επενδυτές.
Η παραγωγικότητα σε μεγάλο μέρος της περιοχής έχει σταματήσει και μόνο η υποσαχάρια Αφρική έχει χαμηλότερο δείκτη επενδύσεων σε σχέση με το ΑΕΠ.
Ως αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων, οι μισθοί έχουν παραμείνει στάσιμοι, η φτώχεια έχει αυξηθεί σε αξιοσημείωτο βαθμό.
Κατά μέσο όρο, οι οικονομίες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής θα κλείσουν με ρυθμό ανάπτυξης μόλις 0,2% το 2019, ποσοστό που αποτελεί τη χειρότερη επίδοση στον κόσμο, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και η διαφορά γίνεται θεαματικότερη, αν σκεφτεί κανείς ότι στην αρχή της δεκαετίας, η περιοχή υπερέβαινε σε ανάπτυξη όλο τον υπόλοιπο κόσμο!
Αντίθετα, οι αναδυόμενες αγορές παγκοσμίως αναμένεται να παρουσιάζουν ανάπτυξη κατά 3,9% το 2019, βασιζόμενες σε αρκετά χρόνια προηγούμενης ισχυρής ανάπτυξης, παρά τις προκλήσεις του εμπορικού πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.
Στη Λατινική Αμερική, χρόνια τώρα καταγράφονται συνθήκες μεγάλων ανισοτήτων, από τις μεγαλύτερες του κόσμου, με τα όρια αντοχής και ανεκτικότητας των πολιτών της να διευρύνονται διαρκώς.
Η μεσαία τάξη που ξεπήδησε μετά την τελευταία οικονομική άνοδο, είναι πιο μορφωμένη και, χάρη στο Διαδίκτυο, υπερσυνδεδεμένη με τον κόσμο.
Τα μέλη της απολαμβάνουν ανεμπόδιστη θέα της φανταχτερής ζωής, με τα ιλουστρασιόν αυτοκίνητα, τα σινιέ αξεσουάρ και τις ακριβές διακοπές στο Μαϊάμι των ελίτ της Λατινικής Αμερικής.
Κατά τη διάρκεια των περιόδων άνθησης, οι μεσαίες τάξεις φάνηκαν να έχουν κάποιο βαθμό υπομονής σε τέτοιου τύπου υπερβολές, ίσως ριζωμένη στην ελπίδα ότι θα απολάμβαναν τις ανάλογες πολυτέλειες και οι ίδιοι κάποια μέρα.
Αλλά μαζί με τη διάψευση των οικονομικών προοπτικών της περιοχής, ήρθε και ο θάνατος αυτής της ελπίδας.
Ως εκ τούτων, μπορεί οι διαδηλώσεις και ταραχές που ξέσπασαν, να έχουν διαφορετικές αφορμές, έχουν όμως τον ίδιο παρονομαστή: την οικονομική δυσπραγία και κακουχία, τη στασιμότητα στους μισθούς, το υψηλό κόστος ζωής, τις ανισότητες και την διαφθορά, που ενίσχυσαν οι πολιτικές των ηγετών, αλλά και την απογοήτευση και την αγανάκτηση των πολιτών από τα κακώς κείμενα και τη συνεχή ματαίωση των προσδοκιών.
Παρακολουθώντας μάλιστα μέσω των κοινωνικών δικτύων τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν από το Χονγκ Κονγκ ως τη Βηρυτό και τη Βαρκελώνη, τους έδωσε την ώθηση να αναρωτηθούν: φτάνει πια, γιατί όχι και εμείς;
Στη Χιλή, οι διαμαρτυρίες ξέσπασαν αφού η κυβέρνηση αύξησε τους ναύλους της διαμετακόμισης κατά 30 πέσος, που ισοδυναμούσε με τέσσερα αμερικανικά σεντ.
Στο Εκουαδόρ, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους μετά την περικοπή των επιδοτήσεων από την κυβέρνηση, προκαλώντας υπερδιπλασιασμό των τιμών του πετρελαίου.
Τόσο οι κυβερνήσεις της Χιλής όσο και του Ισημερινού αναδιπλώθηκαν μετά το ξέσπασμα των διαμαρτυριών, αλλά η ζημιά είχε γίνει ήδη και οι αναταραχές συνεχίζονται και στις δύο χώρες.
Ακόμα και όταν οι αφορμές των διαμαρτυριών ήταν πολιτικές, τα οικονομικά ζητήματα υπήρχαν διάχυτα και ήταν εμφανέστατα στο φόντο: διαδηλώσεις ξέσπασαν στη Βολιβία αυτό το μήνα, αφότου ο πρόεδρος Evo Morales, του οποίου η δημοτικότητα συρρικνώθηκε εντελώς μαζί με την οικονομία της χώρας, κέρδισε για τέταρτη συνεχόμενη θητεία εν μέσω ευρύτατα διαδεδομένων ισχυρισμών περί απάτης.
Μια σειρά σκανδάλων διαφθοράς που ξέσπασαν με πρωταγωνιστές πρώην προέδρους της Βραζιλίας, του Περού και της Γουατεμάλας, εκτός από τη φυλακή που έστειλε τους πρωταγωνιστές πρώην προέδρους των χωρών αυτών, τσάκισε και κάθε ίχνος αξιοπιστίας προς την εξουσία.
Οι συνέπειες, μια πρώτη εκτίμηση
Στις δημοσκοπήσεις, τα πολιτικά κόμματα λαμβάνουν τη χαμηλότερη βαθμολογία στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας τους, σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο φορέα ή ομάδα.
Και οι ψηφοφόροι σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική κατέληξαν όλο και περισσότερο στο συμπέρασμα ότι δεν είναι μόνο διεφθαρμένοι οι πολιτικοί ή τα κόμματα.
Είναι το ίδιο το σύστημα.
Πλέον, μόνο το 57% των Λατινοαμερικανών πιστεύει τώρα ότι η δημοκρατία είναι «καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη μορφή διακυβέρνησης», σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Vanderbilt της Λατινοαμερικανικής.
Αυτό συγκρίνεται με 66% ή 70% κατά τη δεκαετία πριν από το 2014, όταν οι οικονομίες χαμήλωσαν ταχύτητα και πολλά σκάνδαλα διαφθοράς βγήκαν στο φως.
Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης του Πανεπιστημίου Vanderbilt και άλλες αναλόγου τύπου δημοσκοπήσεις δεν σημαίνει απαραίτητα πως οι άνθρωποι επιθυμούν μια επιστροφή στις δικτατορίες που κυριάρχησαν στην περιοχή τη δεκαετία του 1970.
Ωστόσο, τα δεδομένα έστρεψαν τους ψηφοφόρους στην αγκαλιά «αυταρχικών» πολιτικών ηγετών, όπως ο πρόεδρος του Μεξικού Andrés Manuel López Obrador και ο πρόεδρος της Βραζιλίας Jair Bolsonaro (πρώην αρχηγός του στρατού), οι οποίοι ανεδείχθησαν στην εξουσία και ανέλαβαν τα υψηλά καθήκοντά τους, με υποσχέσεις εύκολων λύσεων στα οικονομικά προβλήματα, που μέχρι στιγμής, όπως απεδείχθη, δεν μπορούν να εκπληρώσουν.
Μια εξαιρετικά δύσκολη και αμφίβολη αποστολή
Για να επιτύχουν στο σημερινό κλίμα, οι ηγέτες της Λατινικής Αμερικής θα πρέπει να διαχειριστούν και επιτύχουν μια δύσκολη εξισορρόπηση, η οποία δεν αποκλείεται να αποδειχθεί και αδύνατη τελικά.
Οι διαμαρτυρίες αυξάνουν όχι μόνο τις πιέσεις προς τις ηγεσίες, αλλά και την πόλωση κάνοντας την επίτευξη της συναίνεσης και τη δυνατότητα εξεύρεσης και εφαρμογής λύσεων, ακόμα πιο αόριστη.
Από τη μια πλευρά, οι κυβερνητικοί εταίροι απαιτούν από την ηγεσία να αναλάβει άμεση, σαρωτική δράση για την επίλυση προβλημάτων, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις καρκινοβατούν εδώ και δεκαετίες, από την άλλη πλευρά, αυτοί οι ηγέτες δεν τυγχάνουν ευρείας αποδοχής, συμπεριλαμβανομένου του Piñera της Χιλής, που η αποδοχή είναι κάτω του 30%, γεγονός που θα καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη τη νομοθέτηση.
Την περασμένη μάλιστα εβδομάδα, ο Piñera σε τηλεοπτικό του διάγγελμα προς το λαό, ζήτησε συγγνώμη για την «έλλειψη οράματος» που διακρίνει μέχρι στιγμής την κυβέρνησή του, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα αύξηση κατά 20% της ελάχιστης σύνταξης, και του κατώτατου μισθού, παράλληλα με μειώσεις τιμών στα φάρμακα για τους φτωχούς.
Τα μέτρα αυτά σχεδιάστηκαν για να καλύψουν το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών Χιλιανών.
Γεγονός όμως είναι πως καμιά ανισότητα αυτής της κλίμακας δεν μπορεί να διορθωθεί αν μια οικονομία δεν αναπτυχθεί με υγιή ρυθμό.
Και αυτό είναι κάτι που σίγουρα γνωρίζει ο Piñera, αλλά και οι ομόλογοί του στα άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής.
Εάν η Λατινική Αμερική επιθυμεί να ξανακερδίσει την ευημερία των αρχών του 2000, είναι απαραίτητη μια φιλόδοξη μεταρρυθμιστική ατζέντα, η οποία θα υπερβεί τα τυποποιημένα τεχνοκρατικά μέτρα, όπως η φορολογική μεταρρύθμιση και οι εμπορικές συμφωνίες.
Ορθό θα ήταν επίσης οι ηγέτες της να προσδιορίσουν και αρχίσουν να εφαρμόζουν δύο ή τρεις βασικές προτεραιότητες για τις χώρες τους, όπως για παράδειγμα, τον υποσιτισμό στις χώρες του Τριγώνου του Βορρά της Κεντρικής Αμερικής, την ασφάλεια που είναι μέγα θέμα για το Μεξικό και τη Βραζιλία, τις υποδομές για την Κολομβία, την ύπαρξη σχολείων παντού, αλλά και τη σύγκλιση συμμαχιών για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω, αλλά και των υπολοίπων προβλημάτων.
Οι χρόνιες ελλείψεις στην υγειονομική περίθαλψη, την ασφάλεια, τις υποδομές και την εκπαίδευση συγκρατούν την ανάπτυξη σε μεγάλο μέρος της περιοχής.
Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συνεργαστούν αφού η παθητικότητα μπορεί να οδηγήσει σε φαύλο κύκλο τις επιβραδύνουσες οικονομίες και σε ακόμη μεγαλύτερη πτώση την πίστη στη δημοκρατία επιφέροντας την συνεχόμενη διαδοχή λαοπλάνων ηγετών.
Αυτός ήταν ο κύκλος που οδήγησε μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής στα χέρια κατασταλτικών στρατιωτικών δικτατοριών στη δεκαετία του 1970 και του 1980, οπότε θα πρέπει να γίνει κάτι τώρα, για να μην υπάρξει μια δυσάρεστη επανάληψη της ιστορίας.
Όσον αφορά στη δράση του ξένου παράγοντα... Βενεζουέλα και Κούβα μπορεί να μην είναι οι αιτίες για τις τρέχουσες διαδηλώσεις και ταραχές, αλλά εάν η περιοχή συνεχίσει την κατιούσα πορεία της τρέχοντας, θα είναι ευάλωτη στην επόμενη συνωμοσία, είτε από την Αβάνα, είτε από το Καράκας, είτε από κάπου αλλού.
Αλεξία Κοσίνα
www.bankingnews.gr
Ακόμη και στη Χιλή, που θεωρείται μια όαση ηρεμίας και ευημερίας στην περιοχή, ξέσπασαν διαμαρτυρίες και ταραχές που άφησαν πίσω τους 20 νεκρούς και ανάγκασαν τον Πρόεδρο Sebastián Piñera να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη χώρα.
Μόλις σήμερα 30/10 μάλιστα, ανακοίνωσε ότι η Χιλή θα αναστείλει την διοργάνωση της Συνόδου Κορυφής APΕC (Σύνοδος Ασίας-Ειρηνικού), η οποία επρόκειτο να διεξαχθεί στις 16 και 17 Νοεμβρίου 2019.
Αιτία οι βίαιες διαδηλώσεις στη χώρα οι οποίες οδήγησαν στην ακύρωση και της Διάσκεψης Κορυφής για το Κλίμα (COP25) που θα διοργανωνόταν κανονικά στις 2 έως τις 13 Δεκεμβρίου 2019.
Η Ουάσινγκτον ενημερώθηκε για την απόφαση από τις ειδήσεις και αναζητά περισσότερες πληροφορίες, θορυβημένη, δεδομένου ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump είχε δηλώσει πως στην Σύνοδο του APEC θα υπογραφόταν μια πρώτη συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για τον τερματισμό του μεταξύ τους εμπορικού πολέμου.
Η από καιρό χαμένη σταθερότητα και οι θεωρίες συνομωσίας…
Είναι ζήτημα πλέον εάν κάποια χώρα στην περιοχή μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά σταθερή όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Foreign Affairs.
Η ραγδαία εξάπλωση των εικόνων των πυρκαγιών και των πολιορκημένων αστυνομικών δυνάμεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενέπνευσε μια ευρεία συζήτηση με μπόλικη συνομωσιολογία, πως όλες αυτές οι διαδηλώσεις κατά μήκος του ημισφαιρίου είναι ενορχηστρωμένες από τη Βενεζουέλα και την Κούβα.
Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτές οι σοσιαλιστικές δικτατορίες, επιδιώκουν να στρέψουν την προσοχή από τις δικές τους εσωτερικές κρίσεις, αποσταθεροποιώντας τις δημοκρατίες της περιοχής που διοικείται από κεντροδεξιά κόμματα, όπως το Εκουαδόρ και η Χιλή.
Ο Nicolas Maduro της Βενεζουέλας φάνηκε να επιβεβαιώνει τη θεωρία όταν σε ομιλία του ισχυρίστηκε ότι «το σχέδιο πηγαίνει ακριβώς όπως ελπίζαμε», με «την ένωση των κοινωνικών κινημάτων, των προοδευτικών και των επαναστατών. . . της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής ».
Ο Maduro έχει μια μακρά ιστορία που υπερεκτιμά την επιρροή του στην περιοχή, ελπίζοντας να εμφανιστεί παντοδύναμος στα μάτια των συμπατριωτών του και του κόσμου.
Και έχει ένα επιπλέον κίνητρο να το πράξει τώρα, δεδομένης της σοβαρής οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης της Βενεζουέλας και της συνεχιζόμενης απειλής για την κυριαρχία του από τον Juan Guaidó, ο οποίος αναγνωρίζεται ως νόμιμος πρόεδρος της χώρας από δεκάδες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Κούβα πάλι, αντιμετωπίζει ακόμη δύσκολες οικονομικές περιόδους, εξαιτίας εν μέρει των κυρώσεων από τη κυβέρνηση Trump.
Τούτου λεχθέντος, πολυάριθμες αξιόπιστες φωνές, όπως ο υπουργός Εξωτερικών της Αργεντινής Jorge Faurie και ο Luis Almagro, ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, έχουν καταγγείλει πως βλέπουν μια σαφή παρέμβαση της Βενεζουέλας και της Κούβας στις πρόσφατες αναταραχές που ξέσπασαν στην περιοχή.
Και στο αποκορύφωμα των ταραχών στο Εκουαδόρ στις αρχές Οκτωβρίου, ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας ανακοίνωσε τη σύλληψη 17 ατόμων στο αεροδρόμιο, «οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Βενεζουελάνοι. . . οι οποίοι μετέφεραν πληροφορίες σχετικά με τις διαμαρτυρίες».
Σύμφωνα με τη χιλιανή εφημερίδα La Tercera, η αστυνομία της Χιλής πιστεύει ότι οι Βενεζουελάνοι και οι Κουβανοί βοήθησαν να προκληθούν βίαιες επιθέσεις στους σταθμούς του μετρό στο Σαντιάγο, κατά τη διάρκεια των ταραχών στα μέσα Οκτωβρίου, για παράδειγμα.
Είναι ωστόσο αρκετά νωρίς και καθόλου ασφαλές, να μιλήσουμε για ξένη παρέμβαση στην ανάφλεξη ή τη διατήρηση των διαμαρτυριών.
Η κλίμακα και η φύση των διαμαρτυριών, οι οποίες έφεραν περισσότερους από ένα εκατομμύριο πολίτες της Χιλής στους δρόμους στις 25 Οκτωβρίου, υποδηλώνουν ότι οι αιτίες είναι άλλες, διαφορετικές, μεγάλες και διαρθρωτικές.
Το να επικεντρώνουμε δε, το ενδιαφέρον στις θεωρίες συνωμοσίας και να επιρρίπτουμε τις ευθύνες για τα όσα συμβαίνουν στον ξένο παράγοντα, ενέχει απλά τον κίνδυνο να δώσει στους πολιτικούς και τις άλλες ελίτ της εξουσίας, έναν αποδιοπομπαίο τράγο.
Φτάνει πια…
Το σημαντικό στοιχείο είναι, πως μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής είχε ήδη αρχίσει να φλέγεται και μία εξήγηση γι'αυτό το τσουνάμι των διαμαρτυριών είναι πως…
Χάρη σε ένα εμπορικό - οικονομικό θαύμα που έζησε η πλειονότητα των κρατών της Λατινικής Αμερικής, οι οικονομίες τους παρουσίασαν ανάπτυξη κατά μέσο όρο περίπου 3,5% σε κατά κεφαλήν βάση την περίοδο 2003-2013, που ήταν και οι καλύτερες επιδόσεις τους εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα.
Τα κέρδη της περιόδου ήταν σχετικά καλά κατανεμημένα και σχεδόν 100 εκατομμύρια Λατινοαμερικανοί ανέβηκαν στη μεσαία τάξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σύμφωνα πάντα με την Παγκόσμια Τράπεζα.
Πολλοί άνθρωποι κατάφεραν να αγοράσουν αυτοκίνητα, πλυντήρια ρούχων και τηλεοράσεις μεγάλης οθόνης για πρώτη φορά.
Ανέμεναν βεβαίως, ότι οι καλές εποχές θα συνεχιστούν, ανεβάζοντας σε δυσθεώρητα ύψη τις προσδοκίες για ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο μέλλον.
Αλλά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν κατ' αυτόν τον τρόπο.
Πολλά κράτη στη συνέχεια, εισήλθαν σε μια μακρά περίοδο απογοητευτικής ανάπτυξης.
Ιδιαίτερα τα τελευταία 5 χρόνια, η Βενεζουέλα υπέστη μία από τις χειρότερες οικονομικές καταρρεύσεις που παρουσιάστηκαν ποτέ σε χώρα σε καιρό ειρήνης.
Η Βραζιλία αντιμετώπισε μία από τις μεγαλύτερες και βαθύτερες οικονομικές υφέσεις στην ιστορία της.
Η Αργεντινή υπέστη κρίση συναλλάγματος και χρέους.
Και συγκριτικά ανθεκτικές χώρες όπως το Περού, το Μεξικό και η Κολομβία παρουσίασαν απλά, μια πολύ απογοητευτική ανάπτυξη.
Οι ιδιαιτερότητες ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, αλλά υπάρχουν κάποιες κοινές αιτίες για την περιφερειακή κάμψη.
Μετά την οξεία οικονομική άνθηση, πολλές λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις έμειναν με μεγάλα και μη βιώσιμα δημοσιονομικά ελλείμματα στα χέρια, στο τέλος αυτής της ανθούσας περιόδου και δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν αρκετά γρήγορα ώστε να καθησυχάσουν τους επενδυτές.
Η παραγωγικότητα σε μεγάλο μέρος της περιοχής έχει σταματήσει και μόνο η υποσαχάρια Αφρική έχει χαμηλότερο δείκτη επενδύσεων σε σχέση με το ΑΕΠ.
Ως αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων, οι μισθοί έχουν παραμείνει στάσιμοι, η φτώχεια έχει αυξηθεί σε αξιοσημείωτο βαθμό.
Κατά μέσο όρο, οι οικονομίες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής θα κλείσουν με ρυθμό ανάπτυξης μόλις 0,2% το 2019, ποσοστό που αποτελεί τη χειρότερη επίδοση στον κόσμο, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και η διαφορά γίνεται θεαματικότερη, αν σκεφτεί κανείς ότι στην αρχή της δεκαετίας, η περιοχή υπερέβαινε σε ανάπτυξη όλο τον υπόλοιπο κόσμο!
Αντίθετα, οι αναδυόμενες αγορές παγκοσμίως αναμένεται να παρουσιάζουν ανάπτυξη κατά 3,9% το 2019, βασιζόμενες σε αρκετά χρόνια προηγούμενης ισχυρής ανάπτυξης, παρά τις προκλήσεις του εμπορικού πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.
Στη Λατινική Αμερική, χρόνια τώρα καταγράφονται συνθήκες μεγάλων ανισοτήτων, από τις μεγαλύτερες του κόσμου, με τα όρια αντοχής και ανεκτικότητας των πολιτών της να διευρύνονται διαρκώς.
Η μεσαία τάξη που ξεπήδησε μετά την τελευταία οικονομική άνοδο, είναι πιο μορφωμένη και, χάρη στο Διαδίκτυο, υπερσυνδεδεμένη με τον κόσμο.
Τα μέλη της απολαμβάνουν ανεμπόδιστη θέα της φανταχτερής ζωής, με τα ιλουστρασιόν αυτοκίνητα, τα σινιέ αξεσουάρ και τις ακριβές διακοπές στο Μαϊάμι των ελίτ της Λατινικής Αμερικής.
Κατά τη διάρκεια των περιόδων άνθησης, οι μεσαίες τάξεις φάνηκαν να έχουν κάποιο βαθμό υπομονής σε τέτοιου τύπου υπερβολές, ίσως ριζωμένη στην ελπίδα ότι θα απολάμβαναν τις ανάλογες πολυτέλειες και οι ίδιοι κάποια μέρα.
Αλλά μαζί με τη διάψευση των οικονομικών προοπτικών της περιοχής, ήρθε και ο θάνατος αυτής της ελπίδας.
Ως εκ τούτων, μπορεί οι διαδηλώσεις και ταραχές που ξέσπασαν, να έχουν διαφορετικές αφορμές, έχουν όμως τον ίδιο παρονομαστή: την οικονομική δυσπραγία και κακουχία, τη στασιμότητα στους μισθούς, το υψηλό κόστος ζωής, τις ανισότητες και την διαφθορά, που ενίσχυσαν οι πολιτικές των ηγετών, αλλά και την απογοήτευση και την αγανάκτηση των πολιτών από τα κακώς κείμενα και τη συνεχή ματαίωση των προσδοκιών.
Παρακολουθώντας μάλιστα μέσω των κοινωνικών δικτύων τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν από το Χονγκ Κονγκ ως τη Βηρυτό και τη Βαρκελώνη, τους έδωσε την ώθηση να αναρωτηθούν: φτάνει πια, γιατί όχι και εμείς;
Στη Χιλή, οι διαμαρτυρίες ξέσπασαν αφού η κυβέρνηση αύξησε τους ναύλους της διαμετακόμισης κατά 30 πέσος, που ισοδυναμούσε με τέσσερα αμερικανικά σεντ.
Στο Εκουαδόρ, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους μετά την περικοπή των επιδοτήσεων από την κυβέρνηση, προκαλώντας υπερδιπλασιασμό των τιμών του πετρελαίου.
Τόσο οι κυβερνήσεις της Χιλής όσο και του Ισημερινού αναδιπλώθηκαν μετά το ξέσπασμα των διαμαρτυριών, αλλά η ζημιά είχε γίνει ήδη και οι αναταραχές συνεχίζονται και στις δύο χώρες.
Ακόμα και όταν οι αφορμές των διαμαρτυριών ήταν πολιτικές, τα οικονομικά ζητήματα υπήρχαν διάχυτα και ήταν εμφανέστατα στο φόντο: διαδηλώσεις ξέσπασαν στη Βολιβία αυτό το μήνα, αφότου ο πρόεδρος Evo Morales, του οποίου η δημοτικότητα συρρικνώθηκε εντελώς μαζί με την οικονομία της χώρας, κέρδισε για τέταρτη συνεχόμενη θητεία εν μέσω ευρύτατα διαδεδομένων ισχυρισμών περί απάτης.
Μια σειρά σκανδάλων διαφθοράς που ξέσπασαν με πρωταγωνιστές πρώην προέδρους της Βραζιλίας, του Περού και της Γουατεμάλας, εκτός από τη φυλακή που έστειλε τους πρωταγωνιστές πρώην προέδρους των χωρών αυτών, τσάκισε και κάθε ίχνος αξιοπιστίας προς την εξουσία.
Οι συνέπειες, μια πρώτη εκτίμηση
Στις δημοσκοπήσεις, τα πολιτικά κόμματα λαμβάνουν τη χαμηλότερη βαθμολογία στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας τους, σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο φορέα ή ομάδα.
Και οι ψηφοφόροι σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική κατέληξαν όλο και περισσότερο στο συμπέρασμα ότι δεν είναι μόνο διεφθαρμένοι οι πολιτικοί ή τα κόμματα.
Είναι το ίδιο το σύστημα.
Πλέον, μόνο το 57% των Λατινοαμερικανών πιστεύει τώρα ότι η δημοκρατία είναι «καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη μορφή διακυβέρνησης», σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Vanderbilt της Λατινοαμερικανικής.
Αυτό συγκρίνεται με 66% ή 70% κατά τη δεκαετία πριν από το 2014, όταν οι οικονομίες χαμήλωσαν ταχύτητα και πολλά σκάνδαλα διαφθοράς βγήκαν στο φως.
Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης του Πανεπιστημίου Vanderbilt και άλλες αναλόγου τύπου δημοσκοπήσεις δεν σημαίνει απαραίτητα πως οι άνθρωποι επιθυμούν μια επιστροφή στις δικτατορίες που κυριάρχησαν στην περιοχή τη δεκαετία του 1970.
Ωστόσο, τα δεδομένα έστρεψαν τους ψηφοφόρους στην αγκαλιά «αυταρχικών» πολιτικών ηγετών, όπως ο πρόεδρος του Μεξικού Andrés Manuel López Obrador και ο πρόεδρος της Βραζιλίας Jair Bolsonaro (πρώην αρχηγός του στρατού), οι οποίοι ανεδείχθησαν στην εξουσία και ανέλαβαν τα υψηλά καθήκοντά τους, με υποσχέσεις εύκολων λύσεων στα οικονομικά προβλήματα, που μέχρι στιγμής, όπως απεδείχθη, δεν μπορούν να εκπληρώσουν.
Μια εξαιρετικά δύσκολη και αμφίβολη αποστολή
Για να επιτύχουν στο σημερινό κλίμα, οι ηγέτες της Λατινικής Αμερικής θα πρέπει να διαχειριστούν και επιτύχουν μια δύσκολη εξισορρόπηση, η οποία δεν αποκλείεται να αποδειχθεί και αδύνατη τελικά.
Οι διαμαρτυρίες αυξάνουν όχι μόνο τις πιέσεις προς τις ηγεσίες, αλλά και την πόλωση κάνοντας την επίτευξη της συναίνεσης και τη δυνατότητα εξεύρεσης και εφαρμογής λύσεων, ακόμα πιο αόριστη.
Από τη μια πλευρά, οι κυβερνητικοί εταίροι απαιτούν από την ηγεσία να αναλάβει άμεση, σαρωτική δράση για την επίλυση προβλημάτων, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις καρκινοβατούν εδώ και δεκαετίες, από την άλλη πλευρά, αυτοί οι ηγέτες δεν τυγχάνουν ευρείας αποδοχής, συμπεριλαμβανομένου του Piñera της Χιλής, που η αποδοχή είναι κάτω του 30%, γεγονός που θα καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη τη νομοθέτηση.
Την περασμένη μάλιστα εβδομάδα, ο Piñera σε τηλεοπτικό του διάγγελμα προς το λαό, ζήτησε συγγνώμη για την «έλλειψη οράματος» που διακρίνει μέχρι στιγμής την κυβέρνησή του, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα αύξηση κατά 20% της ελάχιστης σύνταξης, και του κατώτατου μισθού, παράλληλα με μειώσεις τιμών στα φάρμακα για τους φτωχούς.
Τα μέτρα αυτά σχεδιάστηκαν για να καλύψουν το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών Χιλιανών.
Γεγονός όμως είναι πως καμιά ανισότητα αυτής της κλίμακας δεν μπορεί να διορθωθεί αν μια οικονομία δεν αναπτυχθεί με υγιή ρυθμό.
Και αυτό είναι κάτι που σίγουρα γνωρίζει ο Piñera, αλλά και οι ομόλογοί του στα άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής.
Εάν η Λατινική Αμερική επιθυμεί να ξανακερδίσει την ευημερία των αρχών του 2000, είναι απαραίτητη μια φιλόδοξη μεταρρυθμιστική ατζέντα, η οποία θα υπερβεί τα τυποποιημένα τεχνοκρατικά μέτρα, όπως η φορολογική μεταρρύθμιση και οι εμπορικές συμφωνίες.
Ορθό θα ήταν επίσης οι ηγέτες της να προσδιορίσουν και αρχίσουν να εφαρμόζουν δύο ή τρεις βασικές προτεραιότητες για τις χώρες τους, όπως για παράδειγμα, τον υποσιτισμό στις χώρες του Τριγώνου του Βορρά της Κεντρικής Αμερικής, την ασφάλεια που είναι μέγα θέμα για το Μεξικό και τη Βραζιλία, τις υποδομές για την Κολομβία, την ύπαρξη σχολείων παντού, αλλά και τη σύγκλιση συμμαχιών για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω, αλλά και των υπολοίπων προβλημάτων.
Οι χρόνιες ελλείψεις στην υγειονομική περίθαλψη, την ασφάλεια, τις υποδομές και την εκπαίδευση συγκρατούν την ανάπτυξη σε μεγάλο μέρος της περιοχής.
Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να συνεργαστούν αφού η παθητικότητα μπορεί να οδηγήσει σε φαύλο κύκλο τις επιβραδύνουσες οικονομίες και σε ακόμη μεγαλύτερη πτώση την πίστη στη δημοκρατία επιφέροντας την συνεχόμενη διαδοχή λαοπλάνων ηγετών.
Αυτός ήταν ο κύκλος που οδήγησε μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής στα χέρια κατασταλτικών στρατιωτικών δικτατοριών στη δεκαετία του 1970 και του 1980, οπότε θα πρέπει να γίνει κάτι τώρα, για να μην υπάρξει μια δυσάρεστη επανάληψη της ιστορίας.
Όσον αφορά στη δράση του ξένου παράγοντα... Βενεζουέλα και Κούβα μπορεί να μην είναι οι αιτίες για τις τρέχουσες διαδηλώσεις και ταραχές, αλλά εάν η περιοχή συνεχίσει την κατιούσα πορεία της τρέχοντας, θα είναι ευάλωτη στην επόμενη συνωμοσία, είτε από την Αβάνα, είτε από το Καράκας, είτε από κάπου αλλού.
Αλεξία Κοσίνα
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών