Δεκαετίες αθετούμενων υποσχέσεων έχουν εγείρει δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το εάν μπορούν να τηρηθούν οι νέες εγγυήσεις ασφάλειας.
Καθώς η επερχόμενη κυβέρνηση Trump προετοιμάζεται να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με στόχο τον τερματισμό των εχθροπραξιών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας είναι βέβαιο ότι θα καταλάβει εξέχουσα θέση στις συνομιλίες.
Η συζήτηση για εγγυήσεις ασφαλείας δεν είναι κάτι καινούργιο – πράγματι, έχει τραβήξει την προσοχή και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος στο δράμα που εκτυλίσσεται από την στιγμή που η Ρωσία ενέτεινε την συγκέντρωση δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία στην αυγή του 2022.
Η Μόσχα επιμένει ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πρέπει να αναλάβουν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις, με στόχο τη διασφάλιση της ουδετερότητας της Ουκρανίας και την απομάκρυνση των δυνάμεων της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας από την Ανατολική Ευρώπη.
Ζητά δηλαδή από το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο να επαναφέρει τις δυνάμεις του, όπου ήταν τα προηγούμενα χρόνια, με βάση τη συνθήκη ΝΑΤΟ – Ρωσίας του 1997, την οποία είχε υπογράψει εκ μέρους των ΗΠΑ ο τότε πρόεδρος Bill Clinton αλλά δεν τήρησε ποτέ.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης - Oι εγγυήσεις ασφάλειας και η αποδοχή από την Ουκρανία να είναι ουδέτερο κράτος
Το Κίεβο, από την πλευρά του, φυσικά θέλει μέτρα που μπορούν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα πέσει θύμα άλλου πολέμου τα επόμενα χρόνια.
Σε κάποιο βαθμό, όμως, όλα αυτά είναι ένα διπλωματικό déjà vu.
Ο κόσμος τα έχει ξαναζήσει, γράφει σε ανάλυσή του το Responsible Statecraft.
Πριν από 30 χρόνια υπεγράφη το Μνημόνιο της Βουδαπέστης.
Στόχο είχε την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν σε αντάλλαγμα για την είσοδό τους στη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης δεσμεύει τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να απόσχουν από στρατιωτικό και οικονομικό καταναγκασμό εναντίον αυτών των τριών νέων ανεξάρτητων κρατών, που προέκυψαν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Τα μαθήματα του παρελθόντος προσφέρουν μία πρώτης τάξεως ευκαιρίας για το πώς μπορεί να τερματιστεί ο πόλεμος στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο περιοχή.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης παραβιάστηκε για πρώτη φορά από τις ΗΠΑ με την επιβολή κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας.
Από την πλευρά του, το ΝΑΤΟ ισχυρίζεται πως η Ουκρανία παραιτήθηκε από τα πυρηνικά της όπλα - τον απόλυτο αποτρεπτικό παράγοντα και την εγγύηση της δικής της ασφάλειας - με αντάλλαγμα τις υποσχέσεις ότι τα σύνορά της θα γίνουν σεβαστά.
Ωστόσο αυτοί οι πύραυλοι ήταν σοβιετικοί και το Κίεβο δεν είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει πυρηνικό οπλοστάσιο.
Επίσης αποσιωπάται το γεγονός ότι το νεοσύστατο ουκρανικό κράτος με τη Διακήρυξη Κρατικής Κυριαρχίας του 1990, δέχεται να γίνει μόνιμα ουδέτερο κράτος, χωρίς πυρηνικά όπλα.
Η Μόσχα επέμεινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ ανέλαβαν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις στα δύο «σχέδια συνθηκών» της, που δημοσιεύθηκαν την παραμονή της πλήρους κλίμακας εισβολής της στην Ουκρανία, με στόχο:
- τη διασφάλιση της ουδετερότητας της Ουκρανίας και,
- την επαναφορά των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στο σημείο όπου ήταν προηγουμένως στον Ιδρυτικό Νόμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας του 1997.
Το Κίεβο, από την πλευρά του, φυσικά θέλει σιδερένια μέτρα που μπορούν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα πέσει θύμα άλλου επιθετικού πολέμου τα επόμενα χρόνια.
Ατλαντιστές και οι φιλουκρανοί επιμένουν ότι το Κίεβο παραιτήθηκε από τα πυρηνικά του όπλα - τον απόλυτο αποτρεπτικό παράγοντα και την εγγύηση της δικής του ασφάλειας - με αντάλλαγμα τις υποσχέσεις ότι τα σύνορά του θα διατηρηθούν.
Τα μαθήματά του Μνημονίου προσφέρουν σημαντικές ενδείξεις για το πώς να έρθει ειρήνη σε μια περιοχή που έχει τραγικά καταστραφεί από τον πόλεμο.
Διαβεβαιώσεις και εγγυήσεις... - Οι ΗΠΑ δεν υποσχέθηκαν ποτέ ότι θα πολεμήσουν για την Ουκρανία
- Το μνημόνιο πρόσφερε στην Ουκρανία διαβεβαιώσεις ασφάλειας και όχι νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφαλείας, μια διάκριση που τονίστηκε ρητά από Αμερικανούς διπλωμάτες κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.
Πράγματι, το μνημόνιο δεν εγκρίθηκε ποτέ από τη Γερουσία των ΗΠΑ, όπως θα έπρεπε και όπως ισχύει για τις συνθήκες, επειδή δεν παρείχε καμία εγγύηση ασφάλειας στην Ουκρανία.
- Ούτε δέσμευσε τις ΗΠΑ —ή οποιοδήποτε άλλο συμβαλλόμενο μέρος— σε κάποια συγκεκριμένη τιμωρητική ενέργεια σε περίπτωση επίθεσης κατά της Ουκρανίας, επιβεβαιώνοντας αντίθετα τη «δέσμευση να επιδιώξουν άμεση δράση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για παροχή βοήθειας» στο Κίεβο σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης .
Δεδομένης της ιστορίας της διαδικασίας σύνταξης,
- η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι έκανε μια γρήγορη πρόταση για την Ουκρανία με διφορούμενη γλώσσα ή χρησιμοποιώντας όρους που μπορεί να έχουν χαθεί στη μετάφραση.
Με απλά λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν υποσχέθηκαν ποτέ ότι θα πολεμήσουν για την Ουκρανία - μια θέση που κράτησε το 1994 και επιβεβαιώθηκε από την κυβέρνηση Biden μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή της Ρωσίας.
- Οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας προσφερθούν στην Ουκρανία με στόχο τον τερματισμό των σημερινών εχθροπραξιών θα είναι καινοφανείς, όχι αποζημίωση για τη Δύση που υποτίθεται ότι απέτυχε να τηρήσει τις υπάρχουσες υποχρεώσεις της.
H Ουκρανία προκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας!
Σε αυτό το πλαίσιο, τα δυτικά κράτη θα πρέπει να σταθμίσουν προσεκτικά πόσο μακριά είναι διατεθειμένα να φτάσουν, αφού η Ρωσία έχει επιδείξει την προθυμία της να πολεμήσει για την Ουκρανία, ενώ η Δύση - χωρίς τις αρχικές προτάσεις των Ευρωπαίων ειρηνευτικών δυνάμεων - όχι.
Η συζήτηση του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron νωρίτερα αυτό το έτος για την αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία για να αποτραπεί μια ρωσική νίκη, τερματίστηκε αμέσως από τους δυτικούς συμμάχους.
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι το καθεστώς της Ουκρανίας ως «γκρίζας ζώνης» ασφαλείας είναι αυτό που προκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας, αλλά η μόνιμη ουδετερότητα είναι εξίσου εύλογη λύση σε αυτό το δίλημμα με την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Αλλά ίσως το μεγαλύτερο μάθημα που μπορεί να αντληθεί από την ιστορία του Μνημονίου της Βουδαπέστης είναι ότι το ιστορικό - διπλωματικό πλαίσιο έχει σημασία.
Το μνημόνιο συμφωνήθηκε σε μια εποχή που οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης ήταν πολύ πιο ευνοϊκές (αν και στα τέλη του 1994, ο Boris Yeltsin προειδοποιούσε ήδη για τον κίνδυνο μιας «ψυχρής ειρήνης»).
Το συμπέρασμα είναι ότι η διπλωματία - ένα εξελισσόμενο μείγμα αποτροπής και καθησυχασμού - χρειάζεται συνεχώς στις διεθνείς σχέσεις για να διασφαλίσει την τήρηση των συμφωνιών.
Το ίδιο θα ισχύει όταν πρόκειται να «εγγυηθεί» ότι η Ρωσία δεν θα εισβάλει ποτέ ξανά στην Ουκρανία.
H δυτική προσέγγιση των σχέσεων με τη Ρωσία στη μεταψυχροπολεμική εποχή ήταν συχνά περισσότερο νομική παρά διπλωματική και η Μόσχα πίστευε ότι το μεταψυχροπολεμικό status quo της επιβλήθηκε σε μια περίοδο εθνικής αδυναμίας - κάτι που προσπάθησε να διορθώσει μέσω των «σχεδίων συνθηκών» της.
Είναι εύκολο να πούμε pacta sunt servanda, ότι οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται.
Αλλά αυτό απαιτεί οικοδόμηση και διατήρηση εμπιστοσύνης.
Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει από όλες τις πλευρές να σταματήσουν να μεταδίδουν δημόσια τις κουρασμένες αφηγήσεις τους - όπως όταν οι δυτικές χώρες επιμένουν άσκοπα ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ δεν στρέφεται εναντίον κανενός - και να αναγνωρίζουν τις ανησυχίες περί ασφαλείας εκατέρωθεν ως θεμιτές.
www.bankignews.gr
Η συζήτηση για εγγυήσεις ασφαλείας δεν είναι κάτι καινούργιο – πράγματι, έχει τραβήξει την προσοχή και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος στο δράμα που εκτυλίσσεται από την στιγμή που η Ρωσία ενέτεινε την συγκέντρωση δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία στην αυγή του 2022.
Η Μόσχα επιμένει ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πρέπει να αναλάβουν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις, με στόχο τη διασφάλιση της ουδετερότητας της Ουκρανίας και την απομάκρυνση των δυνάμεων της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας από την Ανατολική Ευρώπη.
Ζητά δηλαδή από το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο να επαναφέρει τις δυνάμεις του, όπου ήταν τα προηγούμενα χρόνια, με βάση τη συνθήκη ΝΑΤΟ – Ρωσίας του 1997, την οποία είχε υπογράψει εκ μέρους των ΗΠΑ ο τότε πρόεδρος Bill Clinton αλλά δεν τήρησε ποτέ.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης - Oι εγγυήσεις ασφάλειας και η αποδοχή από την Ουκρανία να είναι ουδέτερο κράτος
Το Κίεβο, από την πλευρά του, φυσικά θέλει μέτρα που μπορούν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα πέσει θύμα άλλου πολέμου τα επόμενα χρόνια.
Σε κάποιο βαθμό, όμως, όλα αυτά είναι ένα διπλωματικό déjà vu.
Ο κόσμος τα έχει ξαναζήσει, γράφει σε ανάλυσή του το Responsible Statecraft.
Πριν από 30 χρόνια υπεγράφη το Μνημόνιο της Βουδαπέστης.
Στόχο είχε την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν σε αντάλλαγμα για την είσοδό τους στη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης δεσμεύει τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να απόσχουν από στρατιωτικό και οικονομικό καταναγκασμό εναντίον αυτών των τριών νέων ανεξάρτητων κρατών, που προέκυψαν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Τα μαθήματα του παρελθόντος προσφέρουν μία πρώτης τάξεως ευκαιρίας για το πώς μπορεί να τερματιστεί ο πόλεμος στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο περιοχή.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης παραβιάστηκε για πρώτη φορά από τις ΗΠΑ με την επιβολή κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας.
Από την πλευρά του, το ΝΑΤΟ ισχυρίζεται πως η Ουκρανία παραιτήθηκε από τα πυρηνικά της όπλα - τον απόλυτο αποτρεπτικό παράγοντα και την εγγύηση της δικής της ασφάλειας - με αντάλλαγμα τις υποσχέσεις ότι τα σύνορά της θα γίνουν σεβαστά.
Ωστόσο αυτοί οι πύραυλοι ήταν σοβιετικοί και το Κίεβο δεν είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει πυρηνικό οπλοστάσιο.
Επίσης αποσιωπάται το γεγονός ότι το νεοσύστατο ουκρανικό κράτος με τη Διακήρυξη Κρατικής Κυριαρχίας του 1990, δέχεται να γίνει μόνιμα ουδέτερο κράτος, χωρίς πυρηνικά όπλα.
Η Μόσχα επέμεινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ ανέλαβαν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις στα δύο «σχέδια συνθηκών» της, που δημοσιεύθηκαν την παραμονή της πλήρους κλίμακας εισβολής της στην Ουκρανία, με στόχο:
- τη διασφάλιση της ουδετερότητας της Ουκρανίας και,
- την επαναφορά των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στο σημείο όπου ήταν προηγουμένως στον Ιδρυτικό Νόμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας του 1997.
Το Κίεβο, από την πλευρά του, φυσικά θέλει σιδερένια μέτρα που μπορούν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα πέσει θύμα άλλου επιθετικού πολέμου τα επόμενα χρόνια.
Ατλαντιστές και οι φιλουκρανοί επιμένουν ότι το Κίεβο παραιτήθηκε από τα πυρηνικά του όπλα - τον απόλυτο αποτρεπτικό παράγοντα και την εγγύηση της δικής του ασφάλειας - με αντάλλαγμα τις υποσχέσεις ότι τα σύνορά του θα διατηρηθούν.
Τα μαθήματά του Μνημονίου προσφέρουν σημαντικές ενδείξεις για το πώς να έρθει ειρήνη σε μια περιοχή που έχει τραγικά καταστραφεί από τον πόλεμο.
Διαβεβαιώσεις και εγγυήσεις... - Οι ΗΠΑ δεν υποσχέθηκαν ποτέ ότι θα πολεμήσουν για την Ουκρανία
- Το μνημόνιο πρόσφερε στην Ουκρανία διαβεβαιώσεις ασφάλειας και όχι νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφαλείας, μια διάκριση που τονίστηκε ρητά από Αμερικανούς διπλωμάτες κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.
Πράγματι, το μνημόνιο δεν εγκρίθηκε ποτέ από τη Γερουσία των ΗΠΑ, όπως θα έπρεπε και όπως ισχύει για τις συνθήκες, επειδή δεν παρείχε καμία εγγύηση ασφάλειας στην Ουκρανία.
- Ούτε δέσμευσε τις ΗΠΑ —ή οποιοδήποτε άλλο συμβαλλόμενο μέρος— σε κάποια συγκεκριμένη τιμωρητική ενέργεια σε περίπτωση επίθεσης κατά της Ουκρανίας, επιβεβαιώνοντας αντίθετα τη «δέσμευση να επιδιώξουν άμεση δράση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για παροχή βοήθειας» στο Κίεβο σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης .
Δεδομένης της ιστορίας της διαδικασίας σύνταξης,
- η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι έκανε μια γρήγορη πρόταση για την Ουκρανία με διφορούμενη γλώσσα ή χρησιμοποιώντας όρους που μπορεί να έχουν χαθεί στη μετάφραση.
Με απλά λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν υποσχέθηκαν ποτέ ότι θα πολεμήσουν για την Ουκρανία - μια θέση που κράτησε το 1994 και επιβεβαιώθηκε από την κυβέρνηση Biden μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή της Ρωσίας.
- Οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας προσφερθούν στην Ουκρανία με στόχο τον τερματισμό των σημερινών εχθροπραξιών θα είναι καινοφανείς, όχι αποζημίωση για τη Δύση που υποτίθεται ότι απέτυχε να τηρήσει τις υπάρχουσες υποχρεώσεις της.
H Ουκρανία προκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας!
Σε αυτό το πλαίσιο, τα δυτικά κράτη θα πρέπει να σταθμίσουν προσεκτικά πόσο μακριά είναι διατεθειμένα να φτάσουν, αφού η Ρωσία έχει επιδείξει την προθυμία της να πολεμήσει για την Ουκρανία, ενώ η Δύση - χωρίς τις αρχικές προτάσεις των Ευρωπαίων ειρηνευτικών δυνάμεων - όχι.
Η συζήτηση του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron νωρίτερα αυτό το έτος για την αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία για να αποτραπεί μια ρωσική νίκη, τερματίστηκε αμέσως από τους δυτικούς συμμάχους.
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι το καθεστώς της Ουκρανίας ως «γκρίζας ζώνης» ασφαλείας είναι αυτό που προκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας, αλλά η μόνιμη ουδετερότητα είναι εξίσου εύλογη λύση σε αυτό το δίλημμα με την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Αλλά ίσως το μεγαλύτερο μάθημα που μπορεί να αντληθεί από την ιστορία του Μνημονίου της Βουδαπέστης είναι ότι το ιστορικό - διπλωματικό πλαίσιο έχει σημασία.
Το μνημόνιο συμφωνήθηκε σε μια εποχή που οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης ήταν πολύ πιο ευνοϊκές (αν και στα τέλη του 1994, ο Boris Yeltsin προειδοποιούσε ήδη για τον κίνδυνο μιας «ψυχρής ειρήνης»).
Το συμπέρασμα είναι ότι η διπλωματία - ένα εξελισσόμενο μείγμα αποτροπής και καθησυχασμού - χρειάζεται συνεχώς στις διεθνείς σχέσεις για να διασφαλίσει την τήρηση των συμφωνιών.
Το ίδιο θα ισχύει όταν πρόκειται να «εγγυηθεί» ότι η Ρωσία δεν θα εισβάλει ποτέ ξανά στην Ουκρανία.
H δυτική προσέγγιση των σχέσεων με τη Ρωσία στη μεταψυχροπολεμική εποχή ήταν συχνά περισσότερο νομική παρά διπλωματική και η Μόσχα πίστευε ότι το μεταψυχροπολεμικό status quo της επιβλήθηκε σε μια περίοδο εθνικής αδυναμίας - κάτι που προσπάθησε να διορθώσει μέσω των «σχεδίων συνθηκών» της.
Είναι εύκολο να πούμε pacta sunt servanda, ότι οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται.
Αλλά αυτό απαιτεί οικοδόμηση και διατήρηση εμπιστοσύνης.
Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει από όλες τις πλευρές να σταματήσουν να μεταδίδουν δημόσια τις κουρασμένες αφηγήσεις τους - όπως όταν οι δυτικές χώρες επιμένουν άσκοπα ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ δεν στρέφεται εναντίον κανενός - και να αναγνωρίζουν τις ανησυχίες περί ασφαλείας εκατέρωθεν ως θεμιτές.
www.bankignews.gr
Σχόλια αναγνωστών