Οι δηλώσεις του αμερικανού πρέσβη στην Τουρκία Tom Barrack, ο οποίος επαίνεσε τον «ενεργειακό διάδρομο Τουρκίας–Αζερμπαϊτζάν» ως νέο ορίζοντα για την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια, αναζωπύρωσαν τις ανησυχίες για τον ρόλο του Ιράν στη γεωπολιτική του φυσικού αερίου. Η ταχεία αύξηση των εξαγωγών αερίου του Αζερμπαϊτζάν προς την Ευρώπη έχει φτάσει σε επίπεδα που μπορούν να υπονομεύσουν σοβαρά τη θέση του Ιράν και τη δυνατότητά του να ενταχθεί σε βασικούς διαδρόμους μεταφοράς ενέργειας.
Οι παρατηρήσεις του Barrack στο Middle East & Africa 2025 forum υπογράμμισαν τον ενισχυμένο ρόλο της Τουρκίας στη διαμόρφωση του νέου ενεργειακού χάρτη. Τόνισε ότι η δημιουργία ενός αξιόπιστου διαδρόμου μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν —και ενδεχομένως Τουρκίας και Συρίας— μπορεί να λύσει κρίσιμες ενεργειακές προκλήσεις και να μετατρέψει τον άξονα Κασπίας–Μεσογείου σε ζωτική ενεργειακή αρτηρία.
Η άνοδος του Αζερμπαϊτζάν ως προμηθευτή της Ευρώπης
Το Αζερμπαϊτζάν ακολουθεί εδώ και χρόνια μια στρατηγική για να εξασφαλίσει μόνιμη θέση στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου, που περιλαμβάνει τους αγωγούς SCP, TANAP και TAP, αποτελεί το βασικό δίκτυο εξαγωγών της χώρας.
Το σύστημα αυτό μεταφέρει αέριο από το κοίτασμα Shah Deniz στη Μαύρη Θάλασσα προς την Τουρκία και στη συνέχεια στην Ευρώπη, τροφοδοτώντας πλέον περισσότερες από δέκα χώρες, όπως Ιταλία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ουγγαρία και Ρουμανία. Οι εξαγωγές ξεπέρασαν τα 12 δισ. κυβικά μέτρα πέρυσι και υπάρχουν σχέδια για αύξηση στα 20 bcm ετησίως.
Σε μια περίοδο που η Ευρώπη επιδιώκει απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, η αξιοπιστία του Αζερμπαϊτζάν ενισχύει σημαντικά τη γεωπολιτική του θέση, με την Τουρκία να αναδεικνύεται στον κεντρικό διαμετακομιστικό άξονα. Αυτό, ωστόσο, αφήνει το Ιράν όλο και πιο εκτός παιχνιδιού.
Η Τουρκία ως αναδυόμενος ενεργειακός κόμβος Ανατολής–Δύσης
Η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Τουρκίας επιδιώκει να μετατρέψει τη χώρα από μεγάλο εισαγωγέα αερίου σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο. Με την ενίσχυση της LNG υποδομής, τη διεύρυνση των συμβολαίων προμήθειας και την αύξηση της αποθηκευτικής ικανότητας, η Τουρκία αποκτά ρόλο-κλειδί στην ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια.
Όσο αυξάνονται οι εξαγωγές του Αζερμπαϊτζάν, τόσο ενισχύεται η επιρροή της Άγκυρας — εις βάρος του Ιράν.
Οι αρνητικές επιπτώσεις για το Ιράν
Το Ιράν, αν και διαθέτει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου παγκοσμίως, έχει χάσει κρίσιμες ευκαιρίες.
Οι κυρώσεις, η έλλειψη επενδύσεων και η απουσία υποδομών εξαγωγής έχουν αποκόψει τη χώρα από την ευρωπαϊκή αγορά, την οποία πλέον εξυπηρετούν το Αζερμπαϊτζάν, η Νορβηγία, η εγχώρια ευρωπαϊκή παραγωγή και το LNG.
Το Ιράν δεν αποτελεί πλέον βιώσιμη επιλογή για την Ευρώπη, ούτε στους τομείς των άμεσων εξαγωγών ούτε στον τομέα διαμετακόμισης αερίου από την Κεντρική Ασία. Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν καταλάβει πλήρως αυτόν τον χώρο.
Η ενδυνάμωση του Αζερμπαϊτζάν κοντά στα βόρεια σύνορα του Ιράν επιβαρύνει περαιτέρω τις ήδη τεταμένες διμερείς σχέσεις. Ταυτόχρονα, η Τουρκία ενισχύει ακόμη περισσότερο τη γεωπολιτική της θέση, επεκτείνοντας την επιρροή της από τη Μέση Ανατολή έως τα Βαλκάνια.
Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Αζερμπαϊτζάν — υψηλά κόστη ανάπτυξης νέων κοιτασμάτων, ανάγκη επενδύσεων σε TAP και TANAP και ευρωπαϊκή επιφυλακτικότητα απέναντι σε μακροχρόνια συμβόλαια — το Ιράν δεν επωφελείται. Χωρίς τις υποδομές, τις διεθνείς συμφωνίες και τις επενδύσεις που απαιτούνται, δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί τα κενά της αγοράς.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το Ιράν χρειάζεται στρατηγική αναδιάρθρωση. Η ανάπτυξη κοινών κοιτασμάτων, η μείωση της εγχώριας κατανάλωσης, η επαναδραστηριοποίηση της ενεργειακής διπλωματίας, οι επενδύσεις σε μικρής κλίμακας LNG και η ευρύτερη οικονομική διαφοροποίηση είναι προϋποθέσεις για να μη μείνει η χώρα οριστικά εκτός περιφερειακής ενεργειακής δυναμικής.
Ένα μέλλον που διαμορφώνεται χωρίς το Ιράν
Οι δηλώσεις του Tom Barrack για τους «νέους ορίζοντες» του ενεργειακού διαδρόμου Τουρκίας–Αζερμπαϊτζάν δεν είναι απλώς διπλωματικές. Αντικατοπτρίζουν έναν πιθανό μελλοντικό χάρτη στον οποίο η Τουρκία θα διαδραματίζει τον ρόλο του κεντρικού ενεργειακού κόμβου και το Αζερμπαϊτζάν θα αποτελεί έναν από τους βασικούς προμηθευτές της Ευρώπης.
Το Ιράν, αντιθέτως, κινδυνεύει να εξαλειφθεί πλήρως από τον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης, χάνοντας μια ιστορική ευκαιρία παρά τα τεράστια αποθέματά του
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών